Een collectieve actie is voor hen weliswaar evenmin mogelijk, maar wel maakt de Duitse wet het voor deze groep makkelijker om hun schade te verhalen. Het gaat dan om gevallen waarin koersrelevante informatie door de vennootschap niet, op onjuiste wijze of op misleidende wijze publiekelijk is gemaakt.
De aandeelhouders kunnen op grond van de Duitse wet (Kapitalanleger-Musterverfahrensgesetz) een speciale civiele procedure (Musterverfahren) starten. Daarbij geldt het principe: één voor allen. Op verzoek van minstens 10 gedupeerde aandeelhouders kan de rechter beslissen dat door één van deze aandeelhouders een Musterverfahren, een soort voorbeeld procedure wordt gevoerd. De uitkomst daarvan is bindend voor alle deelnemende partijen. In dat geval hoeft niet elke zaak apart behandeld te worden. Dat is praktisch, want aan deze zaken liggen dezelfde feiten en juridische vragen ten grondslag.
De rechtszaak tegen de Volkswagen AG en Porsche SE bij het Gerechtshof (Oberlandesgericht) Braunschweig is zo’n procedure. Het wordt in Braunschweig gevoerd, omdat dat de regio is waar de hoofdvestiging van Volkswagen zich bevindt. De wet bepaalt dat in dit soort rechtszaken uitsluitend het Oberlandesgericht kan beslissen. Op 10 september jl. vond in dit Musterverfahren onder grote internationale mediabelangstelling de eerste mondelinge behandeling plaats. In de zaak tegen Volkswagen en Porsche is de kernvraag, die beantwoord moet worden: heeft Volkswagen haar wettelijke informatieverplichting geschonden?
Wat is Dieselgate?
Het begon allemaal in 2015 met een affaire van Volkswagen in Amerika. Volkswagen heeft daar sinds 2008 circa 480.000 gemanipuleerde dieselmotoren op de markt gebracht. Bewust ingebouwde software zorgde ervoor dat bij emissietests lagere uitstootwaarden werden gemeten dan op de weg. Volgens Volkswagen wist zij daar lange tijd niets van af en was dit uitsluitend het zelfstandige werk van motorontwikkelaars en ingenieurs. In 2014 zou het bestuur van Volkswagen via de onderzoeksresultaten van de International Council on Clean Transportation van de te hoge emissiewaardes op de hoogte zijn gebracht. De Amerikaanse milieutoezichthouder kwam de manipulatie op het spoor en heeft de kwestie voor Volkswagen geheel onverwachts op 18 september 2016 middels een “Notice of Violation” publiekelijk gemaakt.
Tot het moment van de bekendmaking door de Amerikaanse toezichthouder ging het bestuur van Volkswagen er nog vanuit dat het geschil met de Amerikaanse toezichthouder geschikt zou kunnen worden. Zij had daartoe een bescheiden bedrag van 150 miljoen Euro gereserveerd.
Een naar achteraf blijkt ongelukkige inschatting. Met name voor de aandeelhouders. De koers van het Volkswagen-aandeel daalde enkele dagen na de bekendmaking door de Amerikaanse toezichthouder drastisch met maar liefst 40%.
Een te late en onvolledige ad hoc mededeling?
Enkele dagen na de bekenmaking door de Amerikaanse toezichthouder, namelijk op 22 september 2015 heeft het bestuur van Volkswagen de kapitaalmarkt middels een zogenaamde ad hoc mededeling alsnog over deze koersrelevante feiten geïnformeerd en 6,5 miljard Euro voor het probleem gereserveerd. Dat terwijl een maand eerder een Volkswagen-medewerker jegens de Amerikaans toezichthouder erkend had dat er sprake was van manipulatie van de dieselmotoren. Als gevolg van de deze affaire is korte tijd na de ad hoc mededeling Martin Winterkorn als bestuursvoorzitter van Volkswagen en van Porsche afgetreden. Tegen hem lopen in Duitsland en Amerika momenteel strafrechtelijke onderzoeken.
Volgens een groot deel van de aandeelhouders was Volkswagen te laat met de ad hoc mededeling. De Duitse wet verplicht kapitaalvennootschappen koersrelevante insiderinformatie zo snel mogelijk (ad hoc) publiekelijk te maken. Het idee daarachter is dat aandeelhouders tijdig de juiste beslissingen kunnen nemen ten aanzien van het kopen, verkopen of behouden van hun aandelen.
In het Nederlandse recht bestaat voor beursgenoteerde bedrijven op grond van de Europese Verordening marktmisbruik eveneens de verplichting om koersgevoelige informatie over de eigen onderneming onverwijld openbaar te maken. Doen zij dat niet dan handelen zij in beginsel onrechtmatig jegens aandeelhouders.
Een voorbeeld daarvan is de Ziggo-zaak, waarin net als in de zaak van Volkswagen de vraag centraal stond of Ziggo een koersrelevante mededeling tijdig heeft gedaan. De Nederlandse rechtbank heeft geoordeeld dat Ziggo dat niet heeft gedaan en dat zij onrechtmatig heeft gehandeld door koersgevoelige informatie te laat te publiceren rondom de uitkoopprocedure, die Liberty Global in 2014 tegen de resterende aandeelhouders heeft ingesteld. De uitkoopprijs is op 8 december 2014 gecommuniceerd, dit had op 21 november 2014 moeten gebeuren. Ziggo-aandeelhouders die hun aandelen in de periode van 21 november tot 8 december 2014 hebben verkocht, hebben deze beslissing op basis van onvolledige informatie gemaakt. Het is aannemelijk dat deze aandeelhouders tegen een andere koers hadden verkocht of een andere beslissing hadden genomen als die informatie wel bij hun bekend was geweest.
Wie zijn de partijen in het Musterverfahren?
De eisende partij in dit Musterverfahren is Deka Investment GmbH. De Deka Bank heeft een 50% belang in de GmbH. De overige eisende partijen bestaan onder andere uit grote institutionele beleggers.
De deelstaat Niedersachsen (waar de hoofdvestiging van Volkswagen zich bevindt), de Porsche Automobil Holding SE en de Katar Holding hebben gezamenlijk de meerderheid van de aandelen in de Volkwagen AG. Zij nemen niet deel aan het Musterverfahren.
Naast de Volkswagen AG is ook de beursgenoteerde Porsche Automobil Holding SE in deze rechtszaak betrokken. Zij is de moedervennootschap van de Volkswagen AG. De Porsche-aandeelhouders verwijten Porsche dat zij hen niet tijdig heeft geïnformeerd. De aandelen van de Porsche Automobil Holding SE hebben tot een soortgelijke waardevermindering als die van de Volkswagen AG geleid.
Wat zijn de verweren van Volkswagen en Porsche?
Volkswagen verweert zich door te stellen dat er tot op het moment van publicatie door de Amerikaanse toezichthouder geen sprake was van beursgevoelige informatie, die middels een ad hoc verklaring door haar openbaar gemaakt had dienen te worden. Na de bekendmaking zou Volkswagen op 22 september 2015 tijdig en volledig een ad hoc verklaring hebben gedaan. Daarmee zou zij haar wettelijke verplichting zijn nagekomen.
Ook Porsche meent dat zij niet aansprakelijk is. Zij zou als moedervennootschap van Volkswagen slechts aan vermogensbeheer doen en zich niet met de operatieve kant bezig houden. Dat zou ook de reden zijn waarom zij niets van de manipulatie afwist.
Hoe wordt de beweerdelijke schade berekend?
De schade wordt door Deka Investment GmbH berekend door middel van het vaststellen van het koersverlies van de aandelen tussen 17 september 2015, de dag vóór de bekendmaking door de Amerikaanse toezichthouder en 22 september 2015, de dag van de ad-hoc melding door Volkswagen.
Wat heeft de rechter op de eerste dag van de behandeling laten weten?
De rechter heeft op de eerste dag van de mondelinge behandeling onder meer voorzichtig kenbaar gemaakt dat er mogelijk reeds sinds de zomer van 2015 bij Volkswagen sprake was van insider informatie, die via een ad hoc mededeling onverwijld openbaar gemaakt hadden dienen te worden. Dat was de periode waarin een medewerker van Volkswagen jegens de Amerikaanse milieutoezichthouder heeft aangegeven dat Volkswagen gemanipuleerde software gebruikte om de emissiewaardes te beïnvloeden.
Hoe verloopt de procedure nu verder?
Het Oberlandesgericht dient in het Musterverfahren onder meer 193 feitelijke en juridische vragen te beantwoorden die relevant kunnen zijn voor de vraag of Volkswagen en Porsche aansprakelijk zijn. Het is moeilijk om in te schatten hoe lang de rechtszaak gaat duren. Een ander Musterverfahren, in de Telekom-zaak loopt al sinds 10 jaar. Tot het einde van dit jaar zijn mondelinge zittingen ingepland. Nadat het Oberlandesgericht een beslissing heeft gegeven, bestaat er nog de mogelijkheid de zaak aan de hoogste Duitse rechterlijke instantie, het Bundesverfassungsgericht voor te leggen.
