Pandrecht op assurantieportefeuilles: Hoeveel (on)zekerheid krijgt de financier?

Als financier wilt u zo veel mogelijk zekerheid. In de (bancaire) praktijk worden daarvoor geregeld assurantieportefeuilles van tussenpersonen verpand. Zo’n portefeuille is immers een waardevol onderdeel van het vermogen van een assurantietussenpersoon. Het is echter niet geheel duidelijk of een pandrecht kan worden gevestigd op een assurantieportefeuille. In de praktijk bestaat wel veel behoefte aan deze mogelijkheid. De Hoge Raad heeft in 2019  meer duidelijkheid verschaft.

Wat is een assurantieportefeuille?
De wet kent geen definitie van het begrip assurantieportefeuille. De rechtbank definieert het begrip als een samenstelling van overeenkomsten waaruit vorderingsrechten voortvloeien en waaraan goodwill verbonden is. De Hoge Raad bevestigt dat een assurantieportefeuille de samenwerkingsovereenkomsten (tussen de assurantietussenpersoon en de verzekeraar) en de overeenkomsten van opdracht (tussen de assurantietussenpersoon en de cliënt) omvat. Ook de verwachting dat cliënten in de toekomst verzekeringsovereenkomsten zullen afsluiten via de betreffende assurantietussenpersoon maakt als goodwill deel uit van de assurantieportefeuille.

Een assurantieportefeuille als geheel is in de regel meer waard dan de losse onderdelen waaruit de portefeuille is opgebouwd. Financiers willen daarom de gehele portefeuille als onderpand, kan dat?

Pandrecht op assurantieportefeuilles: hoeveel (on)zekerheid krijgt de financier?

Onderpand
Een pandrecht kan worden gevestigd op goederen, niet zijnde registergoederen, die voor overdracht vatbaar zijn. Goederen zijn zaken en vermogensrechten. De vraag is of een assurantieportefeuille in een van deze categorieën valt. Een assurantieportefeuille omvat overeenkomsten en goodwill. Het is geen tastbaar object en kwalificeert daarom niet als zaak. Verpanding van een assurantieportefeuille is dus slechts mogelijk als deze kan worden aangemerkt als een vermogensrecht.

De Hoge Raad oordeelt dat slechts individuele zaken of vermogensrechten als goed kunnen worden aangemerkt. Een assurantieportefeuille voldoet niet aan deze omschrijving, omdat het een verzameling van overeenkomsten en goodwill is. Een assurantieportefeuille als zodanig is dus ook geen (individueel) vermogensrecht. Het feit dat een portefeuille in het economisch verkeer als eenheid wordt beschouwd, maakt dit niet anders. Een assurantieportefeuille is daarom niet vatbaar voor overdracht en kan ook niet als onderpand dienen (althans niet als één geheel), aldus de Hoge Raad.

LEES OOK - Praktische tips over onderpand en akte van verpanding

Gevolgen uitspraak
Een assurantieportefeuille als zodanig is dus niet vatbaar voor verpanding. Dit kan er in de praktijk toe leiden dat u als financier meer zekerheden wilt op andere goederen. Verder is het de vraag wat dit arrest van de Hoge Raad betekent voor andere portefeuilles, zoals een opdrachtenportefeuille van bijvoorbeeld een makelaar of een effectenportefeuille.