Uit elkaar na samenwonen: wat moet er worden geregeld en hoe pak je dat aan?

Per punt zul je actie moeten ondernemen en moeten uitzoeken wat er specifiek in jouw geval moet en kan worden geregeld. In deze blog zal ik per onderwerp een toelichting geven op de mogelijkheden die er zijn.

Het ouderschapsplan

Als je getrouwd bent en uit elkaar gaat, moet je bij de rechtbank een ouderschapsplan inleveren. In dat ouderschapsplan moeten drie onderwerpen geregeld zijn: 1) de kinderalimentatie, 2) het hoofdverblijf en 3) de zorgregeling. Dien je geen ouderschapsplan in, dan loop je het risico dat je niet-ontvankelijk bent in de echtscheidingsprocedure. Dat betekent dat je verzoek om een echtscheiding niet behandeld wordt door de rechter. Er staat dan dus ook druk op de verplichting om een ouderschapsplan op te stellen en er wordt meegekeken door de rechtbank.

Als jouw samenleving eindigt, hoef je niet naar de rechter toe om dit formeel te laten bevestigen, zoals bij een echtscheiding. De druk om een ouderschapsplan op te stellen, bestaat dan ook niet voor ex-samenlevers. Dat betekent dat er niet wordt meegekeken en er meer vrijheid bestaat in het maken van afspraken, of eigenlijk, dat je meer ruimte hebt om geen afspraken te maken.

En dat is in de praktijk niet altijd prettig. Mijn ervaring is juist dat het opstellen van een ouderschapsplan grote voordelen heeft omdat het je dwingt na te denken over hoe jij samen met jouw ex-partner de zorg voor jouw kinderen wilt invullen, en dat kan tot in de kleinste details.

Inmiddels zijn er op internet veel modellen beschikbaar voor een ouderschapsplan en daarin lees je dat er vaak veel meer wordt geregeld dan alleen de drie verplichte onderwerpen zoals ik deze hiervoor al noemde.

Bijvoorbeeld de afspraak over hoe om te gaan met het spaargeld van de kinderen: wie beheert het spaargeld, en waarvoor is het spaargeld bedoeld? Of afspraken over wie er mee gaat naar ouderavonden, wie er ‘papa en ‘mama’ worden genoemd of de vraag of jouw kinderen naar verjaardagen van opa’s en oma’s mogen.

Is er geen ouderschapsplan, dan zul je elke keer met jouw ex-partner in gesprek moeten om dit soort verschillende onderwerpen op dat moment te regelen. En komt je daar niet uit, dan zul je naar de rechter moeten stappen.

LEES OOK - Je ex plundert de spaarrekening van de kinderen – wat kun je daaraan doen? 

Advies 
Ook al heb je samengeleefd, dan is het nog steeds van belang om een ouderschapsplan op te stellen. Kom je er samen niet uit, ga dan samen naar een mediator om te bekijken of deze jullie alsnog kan helpen om afspraken op papier te zetten. Je zult daar nog jaren je voordeel mee doen.

Beëindiging van de samenleving

Als je samenleeft en je relatie eindigt, is het verstandig duidelijk vast te stellen per wanneer de samenleving is geëindigd. Dat is bijvoorbeeld van belang als er sprake is van een samenlevingscontract waarin afspraken zijn gemaakt over hoe er wordt omgegaan met de kosten van de huishouding, zoals de eigenaarslasten van de gezamenlijke woning, premies voor verzekeringen en belastingen. Meestal wordt er afgesproken dat dit soort kosten naar rato van inkomen worden verdeeld. Oftewel, indien jij meer verdient dan jouw partner, zal jij tijdens de samenleving in zo’n geval een groter aandeel in die kosten op je moeten nemen.

Vaak is in het samenlevingscontract bepaald dat wanneer je uit elkaar gaat, die verplichting om naar rato van inkomen in de kosten van de huishouding bij te dragen, vervalt. Dat betekent dat vanaf dat moment jij jouw eigen kosten moet betalen. Als er een eigen woning is, betekent dit ook dat jij vanaf dat moment de helft van de eigenaarslasten van de woning voor je rekening moet nemen zolang je samen in het huis woont. Dat kan behoorlijke financiële  consequenties hebben en daarom is het belangrijk duidelijk te hebben wanneer precies de samenleving is geëindigd.

Advies 
In een samenlevingscontract is meestal opgenomen op welke wijze de samenleving dient te worden beëindigd, bijvoorbeeld door middel van een aangetekende brief. Het is van belang dat je dit checkt zodra je relatie eindigt. Ook is het van belang goed na te denken of jij er belang bij hebt dat op dat moment de samenlevingsovereenkomst formeel wordt beëindigd of dat de overeenkomst nog even voortduurt. Dat geldt bijvoorbeeld als er sprake is van een inkomensverschil tussen jou en jouw ex-partner.

Als je geen samenlevingscontract hebt, is er niets geregeld voor wanneer jullie relatie eindigt. Lukt het je niet afspraken te maken over bijvoorbeeld de kosten van een gezamenlijke woning, ook niet via mediation, dan geldt dat je beiden de helft van de eigenaarslasten moet betalen, ook al is er een verschil in inkomen. Kom je er niet uit, dan is je enige optie naar de rechter te stappen en via een procedure tot een regeling te komen.

Partneralimentatie

Als je getrouwd bent en je gaat uit elkaar, kan er reden zijn om een partneralimentatie te ontvangen of te moeten betalen. In de wet is deze verplichting om ook na de echtscheiding voor elkaar te moeten zorgen, opgenomen. Voor ex-samenlevers geldt deze verplichting niet: als je uit elkaar gaat, is er geen wettelijke verplichting te betalen. Dat leidt soms tot schrijnende gevallen, zeker als er tijdens de samenleving sprake is geweest van een meer traditionele rolverdeling en één van de partners niet of weinig heeft gewerkt en voor de kinderen en het huishouden heeft gezorgd. Zoals een casus van mij waarin mevrouw al 30 jaar samen was met haar vriend, zij al jaren niet werkte om eerst voor het gezin te zorgen en daarna voor het huis omdat hij veel in het buitenland verbleef voor zijn werk. Zelfs zij kon geen aanspraak maken op partneralimentatie en kwam uiteindelijk in de bijstand terecht.

Je kunt overigens wel in je samenlevingscontract een alimentatieverplichting jegens de ex-partner opnemen. Ik begrijp echter van notarissen dat dit zelden het geval is.

Verdeling van gemeenschappelijke eigendommen

Tijdens een samenleving worden natuurlijk gemeenschappelijke eigendommen aangeschaft. Dat begint meestal met inboedel maar gaandeweg worden er geregeld samen woningen gekocht en gemeenschappelijke schulden aangegaan (zoals de hypotheek), ondernemingen gestart en/of gezamenlijke bankrekeningen opgericht etc.

Als je relatie eindigt, is het verstandig je gemeenschappelijke eigendommen te verdelen en daar afspraken over te maken.

Het kan zijn dat als je een samenlevingscontract bent overeengekomen dat daarin een regeling is opgenomen hoe om te gaan met de verdeling van de gemeenschappelijke eigendommen. Bijvoorbeeld hoe de woning of de onderneming moet worden gewaardeerd, hoe er moet worden verdeeld of op welke termijn er een uitkoopsom moet worden uitbetaald aan de ander. Als dat niet het geval is, en je komt samen niet tot een oplossing, dan zul je een dagvaardingsprocedure moeten starten bij de rechtbank om tot een verdeling te komen. Een dagvaardingsprocedure duurt over het algemeen vrij lang en kan kostbaar zijn.

Procedure

Het grote nadeel is dat je na het verbreken van een samenleving voor vrijwel ieder onderwerp dat hiervoor is besproken, naar een aparte rechter moet. Dit in tegenstelling tot een huwelijk dat eindigt in een echtscheiding waarvoor je over het algemeen maar naar één rechter hoeft te stappen die alle verschillende onderwerpen beoordeelt.

Zoals een cliënt van mij die uiteindelijk drie procedures moest voeren om de gevolgen van het verbreken van de samenleving goed te kunnen regelen: over de kinderalimentatie, over het hoofdverblijf van de kinderen en over de verdeling van de gemeenschappelijke woning en saldi op gemeenschappelijke bankrekeningen.

Conclusie

Als samenlevers uit elkaar gaan, moet er veel worden geregeld terwijl er geen duidelijke regeling is die aangeeft wat er precies moet gebeuren. Dat kan tot veel vragen leiden omdat het lastig is je positie te bepalen.

Stel onze specialist een vraag!