Opslag: bewaarneming of huur? En: wat zijn de verschillen bij een faillissement?

Een voorbeeld uit de praktijk

Een grote reclame- en dagbladdrukkerij gaat failliet. Vóór het faillissement heeft deze drukkerij een gedateerde drukstraat van tientallen meters en een gewicht van vele tonnen in gedemonteerde staat opgeslagen in een hal. Er is een flinke achterstand in de betaling ontstaan. De eigenaar van de hal belt met de curator. Hij dreigt de drukstraat op straat te gooien als de curator de openstaande facturen niet onmiddellijk betaalt.

De curator spreekt sussende woorden. Er is altijd wel iemand die belang heeft bij de drukstraat en die dus mogelijk bereid is de portemonnee te trekken. Bovendien staat de eigenaar van de hal niet geheel met lege handen. Hoogstwaarschijnlijk is er sprake van ofwel huur, ofwel bewaargeving. In beide gevallen geniet de eigenaar een zekere, maar wel een van elkaar verschillende wettelijke bescherming.

De eigenaar van de hal geeft in het telefoongesprek aan de curator te kennen dat er een huurovereenkomst is opgemaakt. De curator gaat daar in eerste instantie ook vanuit: hij zegt de huur op met een opzegtermijn van drie maanden. Hij weet de drukstraat te verkopen, maar niet binnen de opzegtermijn. Na de afwikkeling van de verkoop wil de curator tot afwikkeling komen met de eigenaar van de hal. Maar dan blijkt dat er in het geheel geen sprake was van huur!

Huur versus bewaarneming

Zowel de huurovereenkomst als de overeenkomst van bewaarneming zijn in de wet geregelde overeenkomsten.

• De huurovereenkomst is een overeenkomst waarbij de verhuurder zich tegenover de huurder verbindt een zaak, in dit geval een ruimte, of een gedeelte daarvan in gebruik te geven. De huurder verbindt zich tot een (meestal financiële) tegenprestatie.
• De overeenkomst van bewaarneming is een overeenkomst waarbij de bewaarnemer zich tegenover de bewaargever verbindt een zaak die hem wordt toevertrouwd te bewaren en terug te geven. Als de bewaarnemer een bedrijf is, is de bewaargever loon verschuldigd.

Bij huur is dus sprake van het in gebruik geven van een zaak tegen vergoeding en bij professionele bewaarneming wordt de bewaarnemer juist een zaak toevertrouwd tegen vergoeding. Bewaarneming wordt in de logistieke sector ook wel “warehousing” genoemd.

Wat is de positie van de verhuurder in faillissement?

In artikel 39 van de Faillissementswet is bepaald dat, als de gefailleerde huurder is, de curator en de verhuurder de huur tussentijds kunnen opzeggen met een maximale opzegtermijn van drie maanden. Verder staat in dit artikel dat de huur vanaf datum faillissement boedelschuld is. Dat wil zeggen dat de huur vanaf datum faillissement behoort tot de algemene faillissementskosten. Deze kosten, waaronder bijvoorbeeld ook het salaris van de curator, moeten bij voorrang worden betaald, dus vóór alle faillissementscrediteuren (crediteuren die op datum faillissement te vorderen hadden). Maakt de curator geen gebruik van zijn opzeggingsbevoegdheid? Dan moet hij gewoon huur blijven betalen.

Voor de partij in het voorbeeld zou dit dus het voordeel hebben gehad dat de curator vanaf datum faillissement gewoon huur verschuldigd was. De verhuurder was dan hooguit blijven zitten met de onbetaalde rekeningen uit de periode voorafgaand aan het faillissement.

Wat is de positie van de bewaarnemer in faillissement?

In artikel 3:290 van het Burgerlijk Wetboek is het volgende bepaald:

“Retentierecht is de bevoegdheid die in de bij de wet aangegeven gevallen aan een schuldeiser toekomt, om de nakoming van een verplichting tot afgifte van een zaak aan zijn schuldenaar op te schorten totdat de vordering wordt voldaan.”

Daarnaast staat in artikel 60 van de Faillissementswet dat de schuldeiser die retentierecht heeft (verder: de retentor), dit recht niet verliest door de faillietverklaring. De curator kan de zaak weliswaar opeisen en verkopen, maar de retentor blijft voorrang houden op de opbrengst van de zaak.

De curator kan ook, voor zover dit in het belang is van de boedel, de zaak in de boedel terugbrengen door de openstaande vordering te voldoen. De retentor kan de curator een redelijke termijn stellen om hierin een keus te maken. Heeft de curator de zaak niet binnen deze termijn verkocht? Dan kan de retentor de zaak zelf verkopen volgens de regels die gelden voor parate executie door een pandhouder of, als het een registergoed betreft, die betreffende parate executie door een hypotheekhouder. De rechter-commissaris kan de termijn op verzoek van de curator een of meer malen verlengen.

Om kort te gaan: de retentor kan de in bewaring gegeven zaak achterhouden. Als de curator de zaak opeist en verkoopt is de retentor bevoorrecht op de opbrengst daarvan. Blijft de curator stilzitten? Dan kan de bewaarnemer de zaak zélf verkopen en zich uit de opbrengst voldoen.

Vervolg voorbeeld: er was sprake van bewaarneming

Naderhand werd duidelijk, dat de failliete drukkerij geen toegang had tot de opslaghal. Met andere woorden: de opslagruimte was niet aan haar ter beschikking gesteld door afgifte van sleutels. Sterker nog: in de hal stonden ook allerlei andere zaken. Bovendien bepaalde de eigenaar van de hal wie hij toegang verschafte en wanneer. Een duidelijk geval van opslag (bewaarneming) dus.

De curator liet de eigenaar van de hal weten dat er in zijn ogen achteraf beschouwd geen sprake was van huur. De eigenaar van de hal kon zijn vergoeding voor de periode vanaf de faillissementsdatum op zijn buik schrijven. Ook liet de curator weten dat de eigenaar van de hal geen beroep had gedaan op zijn retentierecht. Hij had de drukpers gewoon meegeven aan de koper, zodat hij óók geen aanspraak kon maken op de bevoorrechte positie van retentor. Dubbele pech dus: géén huur en ook geen aanspraak op de opbrengst van de drukpers.

Les

Zorg dat je als schuldeiser goed weet wat je rechtspositie is als je in overleg treedt met een curator. Twijfel je aan je rechtspositie, raadpleeg dan een specialist van ons kantoor.

Kwam het dan toch nog goed?

In het voorbeeld is de eigenaar van de hal na een procedure met de schrik vrijgekomen. Hij ontving alsnog zijn gebruiksvergoeding. De sussende woorden van de curator werden door de rechter namelijk zó uitgelegd, dat de eigenaar van de hal erop mocht vertrouwen dat hij in het uiterste geval betaald zou krijgen door de curator. En dát was weer een les voor de curator!

Heb je vragen naar aanleiding van deze blog? Neem dan contact met mij op.