15 jaar ouderschapsplan: voor- en nadelen uit de praktijk

In 2009 heeft de wetgever ingevoerd dat ouders na scheiding een ouderschapsplan moeten opstellen. Het ouderschapslan is een overeenkomst, gesloten tussen ouders, waarin zij de afspraken over hun minderjarige kinderen na de scheiding vastleggen. Als ouders getrouwd zijn of als ouders die samenwonen samen het gezag over hun kinderen hebben, is het opstellen van het ouderschapslan zelfs verplicht. In andere gevallen is die verplichting er niet, bijvoorbeeld als ouders niet samen het gezag hebben.

Echtscheidingsprocedure en niet-ontvankelijkheid

Het feit dat het opstellen van een ouderschapsplan in bepaalde gevallen verplicht is, zie je vooral in echtscheidingsprocedures: ouders moeten bij het indienen van een verzoek tot echtscheiding het ouderschapsplan indienen. Doen zij dit niet, dan lopen zij het risico dat zij niet-ontvankelijk worden verklaard. Niet-ontvankelijk betekent feitelijk dat de rechtbank aangeeft dat het verzoek tot echtscheiding niet inhoudelijk wordt behandeld.

Bij de invoering van het ouderschapsplan gaf deze sanctie van niet-ontvankelijkheid wel enige druk. Immers, zonder ouderschapsplan geen echtscheiding. In de praktijk bleek echter al snel dat daarin voor ouders een ‘escape’ is: als ouders kunnen aantonen dat het “redelijkerwijs” niet mogelijk is om een ouderschapsplan in te dienen, kunnen zij toch ontvankelijk worden verklaard in de echtscheidingsprocedure en wordt het verzoek om echtscheiding uit te spreken dus wel behandeld.

Bijvoorbeeld: een ouder dient bij de rechtbank e-mails en WhatsApp berichten in waaruit blijkt dat hij geprobeerd heeft met de andere ouder te overleggen over het opstellen van een ouderschapsplan maar de andere ouder heeft dit afgehouden. Of: beide ouders zijn in mediation geweest en hebben geprobeerd een ouderschapsplan op te stellen echter dit is niet gelukt.

De rechtbank oordeelt, zo is mijn ervaring, vrij snel dat het redelijkerwijs niet mogelijk is geweest om een ouderschapsplan in te dienen. Het verzoek tot echtscheiding wordt dan toch in behandeling genomen en ouders worden toch ontvankelijk verklaard in het ingediende verzoek tot echtscheiding.

Wat regelt de rechter en wat regelt het ouderschapsplan?

De rechter zal, in het geval dat ouders geen ouderschapsplan hebben ingediend, er vaak op sturen dat ouders alsnog proberen samen een ouderschapsplan op te stellen. Bijvoorbeeld door middel van een communicatietraject zoals ‘Ouderschap Blijft’. Lukt dat niet, dan neemt de rechter een beslissing over een aantal onderwerpen dat belangrijk is en de kinderen aangaat. Het gaat dan om de volgende onderwerpen:

Waar heeft het kind het hoofdverblijf (op wiens adres staat het ingeschreven)?
Hoe ziet de zorgregeling eruit?
Hoe wordt informatie over de kinderen tussen de ouders gedeeld?
Wordt er alimentatie betaald en zo ja, hoeveel?

Deze beslissingen worden vastgelegd in de uitspraak van de rechter. De rechter beslist niet over andere onderwerpen die in een ouderschapsplan wel kunnen worden opgenomen.

Bijvoorbeeld

Hoe gaan ouders naar ouderavonden/informatie avonden van de school van hun kinderen?
Hoe gaan ouders om met verjaardagen of andere belangrijke dagen van andere familieleden?
Wie mogen de termen ‘papa’ en ‘mama’ gebruiken?
Betalen ouders nadat een kind 21 jaar is geworden nog een bijdrage aan de kosten van hun studie?
Op welke wijze wordt een nieuwe partner aan de kinderen voorgesteld?

De voorbeelden die hiervoor worden genoemd zijn belangrijke afspraken. Maar, zoals ik al aangaf, beslist de rechter alleen over de volgende vier onderwerpen: 1) hoofdverblijf, 2) zorgregeling, 3) informatieverstrekking en 4) kinderalimentatie. Andere onderwerpen zullen dus niet geregeld zijn na een scheiding waarin de rechter een beslissing heeft genomen. Het heeft dan dus ook absoluut voordelen om wel te proberen samen als ouders tot een ouderschapsplan te komen.

De uitvoering van het ouderschapsplan

Nadat ouders een ouderschapsplan hebben opgesteld en zij gescheiden zijn, gaat het erom dat de afspraken door de beide ouders worden nagekomen. In de praktijk blijkt dat best lastig. Ouders interpreteren gemaakte afspraken op een andere manier of ouders komen de gemaakte afspraken niet na. In deze situaties heb je, zo blijkt in de praktijk, maar weinig opties om tot een uitvoering van het ouderschapsplan te komen.

De rechter en de dwangsom

Je kunt naar de rechter stappen en de rechter vragen te bepalen in een rechterlijke uitspraak hoe de gemaakte afspraak moet worden uitgelegd of dat de andere ouder de afspraken uit het ouderschapsplan moet naleven. Je kunt de rechter ook vragen op de naleving in de uitspraak een dwangsom te zetten. Dit houdt in dat wanneer een ouder de uitspraak van de rechter niet uitvoert, hij een bepaald bedrag moet voldoen voor elke dag dat de uitspraak niet wordt uitgevoerd. Dit bedrag kan behoorlijk oplopen.

Uit de praktijk blijkt dat ouders niet vaak naar de rechter stappen om het ouderschapsplan voor te leggen. De kosten voor de procedure spelen bij die afweging een rol. Daarnaast escaleert een procedure de situatie tussen de ouders. Vaak is die situatie al niet goed als ouders het over het ouderschapsplan niet eens zijn. De ervaring leert dat een procedure nog meer zal escaleren. Vervolgens hebben de kinderen hier ook weer last van.

Het gevolg hiervan is dat ouders, die hun best hebben gedaan om tot afspraken te komen en een ouderschapsplan op te stellen, ervaren dat dit ouderschapsplan een ‘wassen neus’ is. Ze ervaren dat ze alleen iets hebben aan het ouderschapsplan als de andere ouder zich aan de gemaakte afspraken houdt. En als dat niet zo is, dan is dat, zo merk ik in de praktijk, vaak een grote teleurstelling voor ouders.

Oplossingen?

Parenting Coordination

Ik ben recent in aanraking gekomen met ‘Parenting Coordinators’ (hierna: de PC). Een PC is een ervaren familiemediator die de opleiding Parenting Coordination heeft gevolgd en advocaat of gedragsdeskundige is. Een PC kan in een ouderschapsplan worden aangewezen als bindend adviseur van beide ouders met betrekking tot een specifiek aantal onderwerpen.

Bijvoorbeeld: de wijze waarop ouders met elkaar communiceren, opvang voorzieningen tijdens de uitvoering van de zorgregeling en de wijze waarop kinderen tijdens de zorgregeling met de andere ouder contact hebben.

Als er discussie ontstaat over deze onderwerpen, dan kan de PC een bindend advies geven waaraan ouders zich dienen te houden.

Als het gaat om meer ingewikkelde onderwerpen dan kan de PC aanbevelingen of voorstellen doen aan een rechter. Ingewikkelde onderwerpen zijn bijvoorbeeld:

het hoofdverblijf van kinderen;
een voorgenomen verhuizing;
de schoolkeuze;
de kosten van een kind.

Boetebeding

Het is ook mogelijk om in het ouderschapsplan een boetebeding op te nemen. Een boetebeding houdt in dat de ouders afspreken dat wanneer een van hen zich niet houdt aan een gemaakte afspraak, die ouder voor elke dag dat hij niet nakomt, aan de ander een boete moet betalen. Het boetebeding wordt, zo blijkt uit de praktijk, vooral gekoppeld aan de contactregeling maar wordt nog heel weinig gebruikt.

Bijvoorbeeld: de ouders hebben in het kader van de echtscheiding een ouderschapsplan gemaakt en afgesproken dat het kind iedere week op woensdagmiddag bij de vader verblijft en om de week het weekend. De ouders hebben afgesproken dat wanneer een ouder de regeling niet nakomt, deze ouder een boete verschuldigd is van € 500,- voor iedere dag dat hij niet nakomt. De moeder komt de afspraak met betrekking tot de woensdagmiddag niet na. Zij doet dit al zes weken niet. In dat geval is de moeder een boete verschuldigd van € 3.000,-.

Gezien recente ervaringen in de praktijk sluit ik niet uit in de toekomst in ieder geval te bespreken met ouders of zij een boetebeding willen opnemen in het ouderschapsplan. Juist vanwege het feit dat in de praktijk de naleving van de afspraken in het ouderschapsplan zo lastig is gebleken.

Samenvattend

Het ouderschapsplan heeft zeker voordelen. Ouders maken afspraken die veel uitgebreider zijn dan de beslissingen die een rechter in een procedure kan nemen. Het grote nadeel is dat wanneer ouders het niet eens zijn over de gemaakte afspraken uit het ouderschapsplan, zij weinig in handen hebben om de naleving af te dwingen. Dat leidt in de praktijk vaak tot grote frustraties bij ouders die dachten een goed ouderschapsplan te hebben gemaakt.

Als je vragen hebt over het ouderschapsplan, zoals het opstellen van het ouderschapsplan of de naleving van het ouderschapsplan, neem dan gerust contact op.

Stel onze specialist een vraag!