Zwart werk en letselschade: hoe zit dat?

Kun je schadevergoeding vragen voor het gemis van zwarte inkomsten?

Wensdenken aansprakelijkheidsverzekeraars

Verzekeraars van aansprakelijke partijen willen er sinds jaar en dag een lans voor breken dat een vergoeding wegens gemist zwart werk afgewezen wordt. Aangevoerd wordt dat een vergoeding in strijd met een goede procesorde, illegaal [1] of immoreel zou zijn. In 2020 stuurde bijvoorbeeld een verzekeraar als bijlage haar visie op zwart werken mee: dat het “in het huidige tijdsgewricht, met de thans geldende waarden en normen, niet langer passend is om gemiste inkomsten uit “zwart werk” te vergoeden”. Ook zijn publicaties bekend waarin vanuit verzekeraarshoek fel is betoogd waarom een vergoeding van gemist zwart werk maatschappelijk ontoelaatbaar zou zijn [2] of een ongeoorloofd karakter zou hebben [3]. Verzekeraars zijn echter de belastingdienst niet.

Het (financiële) belang van de aansprakelijkheidsverzekeraars is evident, maar hoe zit het juridisch?

Rechtspraak: ja, letselschadeslachtoffer heeft recht op vergoeding voor gemist zwart werk

Hoge Raad 24 november 2000
Alle protesten vanuit de verzekeraars ten spijt, is en blijft de rechtspraak helder: een letselschadeslachtoffer dat door de aansprakelijke inkomsten uit zwart werk verliest, heeft recht op schadevergoeding.

De Hoge Raad, de hoogste Nederlandse rechter, heeft in haar uitspraak van 24 november 2000 [4] klip-en-klaar geoordeeld dat onder omstandigheden met zwarte inkomsten rekening moet worden gehouden.

Waarom vergoeding voor gemist zwart werken wél maatschappelijk aanvaardbaar is

Hof Den Haag 15 november 2022
Het Hof Den Haag verwoordt helder in haar arrest van 15 november 2022 [5] waarom vergoeding van gemist zwart werk maatschappelijk wél aanvaardbaar is:

algemeen aanvaard is dat schade aan een niet-rechtmatig belang niet voor vergoeding in aanmerking komt. Daarbij moet je echter denken aan inkomsten uit een verboden beroep of bedrijf, zoals drugshandel, handel in kinderporno of in gestolen zaken. Dit zijn werkzaamheden die als zodanig verboden/in strijd met de wet zijn en daarmee om belangen die geen bescherming verdienen. Dit is anders bij gemiste inkomsten uit zwart werk dat op zichzelf toegestaan zijn. Het enige dat niet legaal is, dat er geen belasting over wordt betaald. Degene die schade lijdt doordat hij door letsel dit zwart werk niet meer kan doen wordt volgens het Hof in een rechtens te beschermen belang getroffen. Of de benadeelde in het verleden over die werkzaamheden belasting en premie heeft afgedragen,  is daarbij -voor de vraag óf vergoeding moet volgen- op zichzelf niet relevant: het slachtoffer heeft dus recht op vergoeding voor gemiste inkomsten uit zwart werk..

Er is vaker over deze problematiek geprocedeerd. Vaste rechtspraak, met slechts incidenteel een uitzondering, is nog steeds dat gemiste zwarte inkomsten vergoed moeten worden. De meest recente uitspraak is die van de rechtbank Rotterdam van 7 februari 2023 [6].

Meest recente bevestiging hoofdregel: gemiste inkomsten uit zwart werk moeten vergoed worden

Rechtbank Rotterdam 7 februari 2023
De aansprakelijkheidsverzekeraar voerde aan dat met de zwarte inkomsten géén rekening moest worden gehouden, omdat

• bij het vaststellen van de schade verlies aan arbeidsvermogen uitgegaan zou moeten worden van de aangifte inkomstenbelasting;
• bovendien sprake was van een Deense verzekeraar die überhaupt geen zwarte inkomsten zou erkennen en
• fiscaal niet verantwoorde inkomsten strijdig zouden zijn met de rechtsorde en niet legaal.

De rechtbank maakte korte metten met deze verweren. Uitgangspunt was weer de uitspraak van de Hoge Raad van 24 november 2000. Bij de begroting van de schade wegens verlies aan verdiencapaciteit moest wel degelijk rekening worden gehouden met gemiste zwarte inkomsten.

Welke bewijslast heb je als slachtoffer?

Leidraad voor de bewijslast, is het arrest van de Hoge Raad van 24 november 2000 in combinatie met het bekende Vehof/Helvetia-arrest van de Hoge Raad van 15 mei 1998 [7].

Geen strenge eisen aan bewijs slachtoffer

Aan het bewijs van de inkomsten die een slachtoffer zonder het ongeval zou hebben gehad, mogen volgens vaste rechtspraak geen strenge eisen worden gesteld. Het is immers door de schuld van de aansprakelijke dat zekerheid over die hypothetische situatie niet verstrekt kan worden. Verzekeraars lijken dat soms over het hoofd te zien, als we kijken naar de eisen die in de praktijk worden gesteld om rekening met de zwarte inkomsten te houden. Ten onrechte dus!

Gaat om redelijke verwachting

Uit het arrest van de Hoge Raad van 24 november 2000 volgt dat het ook bij de schadepost wegens zwarte inkomsten gaat om een redelijke verwachting en dus geen hard bewijs.

De rechter moet op grond van de beschikbare gegevens vaststellen en eventueel schatten welk netto-inkomen het slachtoffer zonder het ongeval genoten zou hebben. In dat arrest keurde de Hoge Raad het oordeel van het Hof goed dat ervan uitgegaan moest worden dat de werkzaamheden zonder het ongeval waren voortgezet, omdat het slachtoffer de werkzaamheden structureel had verricht.

Wat nuttig is: overzichten en verklaringen

Het is inherent aan de aard van de werkzaamheden dat zwart werk niet door officiële documenten zal kunnen worden bewezen. In de rechtspraak wordt daarom genoegen genomen met een gespecificeerde opgave van de werkzaamheden en inkomsten in het verleden. Ook verklaringen van derden, dat de werkzaamheden in het verleden door het slachtoffer werden verricht en zonder het ongeval waarschijnlijk zouden zijn voortgezet, zijn nuttig. Relevant is ook hoeveel uur het slachtoffer in totaal werkt. Het totaal aantal uren mag namelijk geen contra-indicatie zijn dat de zwarte inkomsten zouden zijn voortgezet.

Inzicht in inkomsten voor ongeval belangrijk

Belangrijk is ook de eerder genoemde uitspraak van de rechtbank Rotterdam van 7 februari 2023. De rechtbank oordeelde dat bij het bepalen van de inkomsten van de benadeelde zonder ongeval vaak de situatie zoals die voor het ongeval feitelijk was als uitgangspunt kan worden genomen. Die biedt een goed aanknopingspunt voor de inkomsten die de benadeelde met een intact verdienvermogen kon verwerven en dus, naar verwachting, in de hypothetische situatie zonder ongeval had kunnen blijven verwerven. Inzicht in de inkomsten vlak voor het ongeval is dus cruciaal en in beginsel maatgevend.

Hard/officieel bewijs echter niet nodig

In die uitspraak gaf de rechtbank de verzekeraar gelijk dat met de niet-geregistreerde werkzaamheden alleen rekening kan worden gehouden als de benadeelde inzicht geeft in de omvang daarvan. Daarbij gaf de rechtbank zich er echter expliciet rekenschap van dat die werkzaamheden uit hun aard ‘buiten de boeken’ worden gehouden, zodat deze minder eenvoudig te bewijzen zullen zijn. Rechtbank vond dat van de benadeelde wel kon worden verwacht dat hij alles wat kon bijdragen aan een reconstructie van deze werkzaamheden (werkoverzichten, bonnetjes, klantenlijstjes, afrekeningen etc.) beschikbaar zou stellen. De omvang van geregistreerde en niet-geregistreerde werkzaamheden kan volgens de rechtbank verder worden getoetst aan wat in de branche gebruikelijk is en mede op basis daarvan (deels) geschat worden.

Aansprakelijke partijen vragen vaak teveel bewijs zwarte inkomsten

Deze uitspraken zijn ook van belang, omdat we in de praktijk zien dat verzekeraars in de lopende letselschadedossiers vaak verdergaand bewijs verlangen. Daar is dus totaal geen juridische grondslag voor.

Welk bedrag kun je vorderen: bruto of netto

Van bruto naar netto, tenzij…

Wat wel zo is, is dat de benadeelde in beginsel in de hoogte van de vordering beperkt wordt. Bij het bepalen van de schadevergoeding vanwege gemist zwart werk moet namelijk van de fictie uitgegaan worden dat over die (toekomstige) inkomsten wel de verschuldigde premies en belastingen betaald zouden zijn. Dit is alleen anders als aannemelijk is dat degene voor wie de gelaedeerde “zwart” werkte, bereid was geweest c.q. bereid zou zijn gebleven (alsnog) de verschuldigde belasting en premie volledig voor zijn rekening te nemen’ [8].

Conclusie: letselschade slachtoffer kan vergoeding vragen voor gemist zwart werk

Als een slachtoffer door toedoen van een aansprakelijke inkomsten uit zwart werk mist, heeft hij recht op schadevergoeding daarvoor. De gemiste inkomsten moeten dan nog netto gemaakt moeten worden, tenzij het slachtoffer aantoont dat de opdrachtgevers bereid waren geweest of zijn gebleven om alsnog de verschuldigde belasting en premies te vergoeden. Dan kan het hele bedrag geclaimd worden.

Hopelijk werkt deze blog eraan mee dat eventuele resterende taboes over dit onderwerp worden doorbroken en dat slachtoffers ook op dit punt hun recht halen.

[1] Zie bijvoorbeeld voor deze verweren de aansprakelijkheidsverzekeraar in het vonnis van de Rechtbank Rotterdam 7 februari 2023, www.letselschademagazine.nl/2023/RBROT-070223

[2] PIV Bulletin 2020 nr 1, Compensatie gemist zwart werk? Lisette de Haan en Veneta Oskam.

[3] PIV Bulletin 2020, afl. 3 B. Fluit; Zwart geld vergoeden in letselschadezaken: tijd voor een nieuw geluid?

[4] ECLI:NL:HR:2000:AA8453

[5] ECLI:NL:GHDHA:2022:2673

[6] www.letselschademagazine.nl/2023/RBROT-070223

[7] NJ1998, 624

[8] Zie rechtsoverweging 5.20 van het arrest van het Hof Den Haag van 15 november 2022

Stel onze specialist een vraag!