Zorgregeling voor baby’s en hele jonge kinderen: wat is goed?

In deze blog ga ik uit van het volgende voorbeeld. Daan en Sanne zijn na hun studie gaan samenwonen in Nijmegen. Al snel werden zij ouders van Sam (2 jaar oud) en Lieve (4 maanden oud). De relatie tussen Daan en Sanne eindigt en er ontstaat een felle discussie over de kinderen. Daan wil een grote rol blijven spelen in de verzorging en opvoeding van Sam en Lieve. Hij wil een week-op week-afregeling. Voor Sanne is co-ouderschap onbespreekbaar. Sam is namelijk pas 2 jaar oud en Lieve krijgt zelfs nog borstvoeding. Sanne vindt dat de kinderen vanwege hun leeftijd zoveel mogelijk bij haar moeten blijven.

Uitgangspunt zorgregeling: het belang van het kind

Als een rechter een zorg- of omgangsregeling moet vaststellen, is het ‘belang van het kind’ het uitgangspunt. Welke regeling in het belang van het kind is, verschilt per gezin en hangt af van verschillende factoren (waarover later in deze blog meer). Het opstellen van een zorgregeling tussen ouders en zeer jonge kinderen is dus altijd maatwerk.

Nu is er veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar welke zorgregeling tussen zeer jonge kinderen (baby’s tot kleuters) en de ouders het beste is. De onderzoeksresultaten hiervan zijn verwerkt in de ‘Richtlijn Scheiding en Problemen van Jeugdigen voor Jeugdhulp en Jeugdbescherming’. Rechters en de Raad voor de Kinderbescherming gebruiken deze richtlijn om te kunnen bepalen wat in het belang van het jonge kind is.

Na nieuw onderzoek naar de zorgregeling voor zeer jongere kinderen is sinds 2020 het uitgangspunt in de rechtspraak gewijzigd.

Zorgregelingen voor 2020: kort en frequent contact

In de levensfase van baby’s en kleuters is de hechting van het kind aan de opvoeders van groot belang. Een goede hechting is namelijk belangrijk voor de latere ontwikkeling van een kind. Gaat dit niet goed? Dan is er sprake van ‘onveilige hechting’. Dit kan later onder meer leiden tot vertrouwensproblemen of een laag zelfbeeld bij het kind.

Voor 2020 was het uitgangspunt in de literatuur en de rechtspraak dat zeer jonge kinderen belang hadden om te wonen bij de primaire hechtingsfiguur. Meestal is dit de moeder, die meer thuis is met het jonge kind en bijvoorbeeld ook borstvoeding geeft. Het advies in de vroegere literatuur was dan ook dat jonge kinderen slechts kort maar regelmatig contact moesten hebben met de andere ouder. Het idee hierachter was dat het kind een band moest opbouwen met de andere ouder, zonder dat het voor langere periode gescheiden zou zijn van de primaire hechtingsouder.

Terug naar het voorbeeld

In het voorbeeld zou vroeger dus het uitgangspunt zijn geweest dat Sam en Lieve bij Sanne moesten blijven. Zij zouden dan kort en regelmatig contact hebben met Daan. Bijvoorbeeld doordat Daan drie keer per week een paar uur bij Sanne thuis voor Sam en Lieve zou zorgen. Hierbij zou ook een opbouwregeling kunnen worden vastgelegd. Hierin zou het contact tussen de kinderen en Daan steeds iets verder worden uitgebreid.

Voorbeelden uit de rechtspraak

In de rechtspraak van voor 2020 over de zorgregeling voor baby’s en kleuters was het korte en frequente contact vaak het uitgangspunt. Een voorbeeld hiervan is een uitspraak van het Hof Amsterdam (ECLI:NL:GHAMS:2018:3726). Een citaat van het Hof: “Het is in het belang van de ontwikkeling van de minderjarigen dat zij op zo natuurlijke wijze als mogelijk contact hebben met beide ouders. Het is aan de ouders ervoor te zorgen dat dit een onbelast contact is en dat de minderjarigen niet belast worden met hun problemen. Gelet op de jonge leeftijd van de kinderen is daarbij een frequent contact geïndiceerd, dat (vooralsnog) in duur beperkt kan zijn. De opgelegde regeling sluit daarop aan, nu deze regeling leidt tot een tweemaal wekelijks contact met de man voor een betrekkelijk korte duur.”

Zorgregelingen sinds 2020: verblijf bij beide ouders, maar er gelden voorwaarden

Nieuwer onderzoek heeft nu aangetoond dat zeer jonge kinderen prima kunnen opgroeien in twee huizen en bij twee gezinnen. Uit het onderzoek blijkt namelijk dat hele jonge kinderen beter functioneren en ontwikkelen als zij na de scheiding een goede band blijven opbouwen met beide ouders. Als kinderen tijd doorbrengen met de vader en daar ook blijven overnachten, zorgt dat in principe voor een betere hechtingsrelatie met de vader. Dit zorgt ervoor dat deze kinderen later meer tevreden zijn met hun leven. Ook functioneren zij later beter (Singendonk & Meesters, 2018, Richtlijn Scheiding en problemen van jeugdigen voorjeugdhulp en Jeugdbescherming, pagina 36).

Het uitgangspunt is nu dat baby’s en jonge kinderen al prima bij beide ouders thuis kunnen overnachten. De ‘Richtlijn Scheiding en Problemen van Jeugdigen voor Jeugdhulp en Jeugdbescherming’ adviseert nu dat jonge kinderen minimaal twee dagen per week contact moeten hebben met de andere ouder. Voor Daan betekent dit dat Sam en Lieve in principe ook gedurende de week zonder Sanne bij hem kunnen overnachten.

De voorwaarden voor uitgebreid contact

Een uitgebreide zorg- of omgangsregeling is niet altijd in het belang van het kind. De situatie van de ouders moet wel aan bepaalde voorwaarden voldoen, zoals:

• De kinderen zijn veilig bij beide ouders.
• Beide ouders letten op de gezondheid en de ontwikkeling van het kind.
• Allebei de ouders letten voldoende op het gedrag van het kind.
• Beide ouders zijn mentaal in staat om voor het kind te zorgen en hebben voldoende opvoedvaardigheden.
• De ouders zijn in staat om samen te communiceren over het kind.
• De ouders kunnen afspraken maken over de dagelijkse verzorging waaronder over eten en slaapritme.

Voorbeelden uit de rechtspraak

In de praktijk zien we dat rechters regelmatig naar de nieuwe inzichten in de literatuur verwijzen. Voorbeelden hiervan zijn:

Hof ’s-Hertogenbosch (ECLI:NL:GHSHE:2021:232). Citaat van de Raad van de Kinderbescherming uit de uitspraak: “De raad adviseert om de contactregeling niet te beperken. De richtlijnen Jeugdhulp zijn in 2020 veranderd: vroeger was het zo dat aangenomen werd dat voor baby’s en peuters overnachtingen bij de secundaire ouder verstorend konden zijn voor de hechtingsrelatie met de primaire verzorger; de nieuwste inzichten zijn echter dat het voor een goede hechtingsrelatie met de secundaire ouder nodig is dat er langer contact is, met overnachtingen.”

Hof ‘s-Hertogenbosch (ECLI:NL:GHSHE:2023:1174). Citaat van het Gerechtshof: “[minderjarige] heeft nu beide ouders nodig en kan niet langer wachten op onbelast contact met zijn vader. Hoewel de moeder zorgen heeft over de opvoedkwaliteiten van de vader, zijn er geen contra-indicaties gebleken voor het contact tussen [minderjarige] en de vader. Het is in het belang van [minderjarige] dat hij zich kan hechten aan de vader, vertrouwd raakt met diens woonomgeving en dat de vader onder eigen condities invulling kan geven aan het contact met [minderjarige].”

Samenvatting

Het is ingewikkeld om een zorgregeling of een omgangsregeling vast te stellen voor hele jonge kinderen. Hier is maatwerk bij nodig. Om te beoordelen wat in het belang van het jonge kind is, moet goed gekeken worden naar de situatie van de ouders. Sinds 2020 is er nieuw wetenschappelijk onderzoek verschenen naar contactregelingen voor jonge kinderen. In tegenstelling tot ouder onderzoek blijkt nu dat jonge kinderen prima in twee huizen kunnen opgroeien. Er moet dan binnen het gezin wel aan bepaalde voorwaarden zijn voldaan. Dit nieuwe onderzoek wordt door rechters gebruikt bij het vaststellen van een zorgregeling. Dit betekent echter niet dat in alle gevallen een ruime zorgregeling bij jonge kinderen goed is.

Vragen over jouw zorgregeling?

Ga jij uit elkaar en heb jij zeer jonge kinderen? Neem dan gerust contact met mij op. Samen met jou bekijk ik naar jouw specifieke situatie om je te adviseren over de zorgregeling voor jouw kind(eren).