Affectieschade: wie heeft waar recht op

Wat is affectieschade?

Affectieschade is een vorm van immateriële schade, ook wel smartengeld genoemd. Immateriële schade staat tegenover materiële schade. Dat is vermogensschade, en dus goed in geld uit te drukken. Immateriële schade is schade door bijvoorbeeld verdriet, smart en gemis. Die schade kun je niet direct in geld uitdrukken, maar is minstens zo belangrijk als materiële schade.

Voorheen kon alleen het gewonde slachtoffer zelf vergoeding van immateriële schade van de aansprakelijke partij vorderen. Nabestaanden konden alleen aanspraak maken op bepaalde materiële schade. Schadevergoeding voor anderen dan het gewonde slachtoffer was daarbuiten alleen mogelijk als sprake was van shockschade.

Voor schadevergoeding door shockschade is echter een directe confrontatie met de heftige gebeurtenis of de ernstige gevolgen daarvan noodzakelijk, terwijl je ook geestelijk leed moet hebben. Dit beperkt de kring van rechthebbenden enorm, terwijl het bij elke personenschadezaak met blijvend ernstig letsel of overlijden duidelijk is dat naast het slachtoffer zelf de naasten ook immateriële schade lijden.

Smartengeld vanwege dat verdriet van de naasten, veroorzaakt door de affectieve relatie met het ernstig gewonde of zelfs overleden slachtoffer, was lange tijd juridisch niet mogelijk. Dat leidde tot veel extra leed, schrijnende situaties en ingewikkelde procedures. Een deskundige heeft in procedures bijvoorbeeld vaak moeten bepalen welk deel van het leed vanwege de affectieve band was (affectieschade), en welk deel door de waarneming van het voorval, of met de ernstige gevolgen ervan (shockschade). Vervolgens moest de affectieschade buiten beeld blijven, want de wet voorzag niet in de mogelijkheid om die te vergoeden.

Vergoeding affectieschade sinds 2019

Aan deze niet uit te leggen situatie is gelukkig een einde gekomen. Sinds 1 januari 2019 hebben nabestaanden en naasten van slachtoffers met ernstige en blijvend letsel namelijk recht op vergoeding van hun affectieschade[1]. De schadeveroorzakende gebeurtenis moet dan wel op of na 1 januari 2019 hebben plaatsgevonden. Voor gebeurtenissen vóór 1 januari 2019 is dus nog steeds geen vergoeding van affectieschade mogelijk.

Wie hebben er recht op vergoeding van affectieschade?

Alleen de personen die in de wet[2] worden genoemd hebben recht op vergoeding van hun affectieschade. Bepalend is de situatie zoals die ten tijde van de gebeurtenis was.

Rechthebbenden zijn:

a) de niet van tafel en bed gescheiden echtgenoot of geregistreerde partner van de overledene;

b) de levensgezel van de overledene, die duurzaam met deze een gemeenschappelijke huishouding voerde;

c) de ouder van de overledene;

d) het kind van de overledene;

e) degene die duurzaam in gezinsverband de zorg voor de overledene had;

f) degene voor wie de overledene duurzaam in gezinsverband de zorg had;

g) een andere persoon die in een zodanige nauwe persoonlijke relatie tot de overledene stond, dat uit de eisen van redelijkheid en billijkheid voortvloeit dat hij voor de toepassing van art 6: 108 BW lid 3 als naaste wordt aangemerkt.

Positie broers en zussen

Wat opvalt, is dat broers en zussen niet bij de vaste groep rechthebbenden worden genoemd. Dat was eigenlijk niet uit te leggen en daar komt nu hopelijk ook verandering in. Op 13 februari 2024 heeft de Tweede Kamer namelijk een motie aangenomen van Ulysse Ellian om broers en zussen alsnog onder de kring van rechthebbenden te brengen. We moeten nog wel wachten tot een wetsvoorstel hierover. Op dit moment is het dus helaas nog zo dat broers en zussen ondanks hun nauwe band met het slachtoffer geen recht hebben op vergoeding van hun affectieschade.

Hoe hoog is de vergoeding voor affectieschade?

Die varieert tussen de € 12.500 en € 20.000. In het Besluit vergoeding affectieschade staat in artikel 1 het volgende overzicht.

Het maakt dus uit wat de relatie met het slachtoffer was, of het slachtoffer gewond is geraakt dan wel overleden is en of de schade door een misdrijf of andere oorzaak is ontstaan. Helaas valt niet al het ernstige en blijvende letsel onder deze regeling. Volgens de wetsgeschiedenis is namelijk een ‘zeer bijzondere ernst van letsel’ vereist.

Vragen?

Een vergoeding voor affectieschade neemt het leed van nabestaanden niet weg, maar geeft wel een stukje erkenning en genoegdoening. Wil je weten of jij of je naasten voor een vergoeding van affectieschade in aanmerking komen? Neem dan gerust contact op met ons kantoor.

[1]Artikel 6: 108 lid 3 BW

[2]Artikel 6: 108 lid 4 BW