Recent las ik een tussenuitspraak van het Gerechtshof Den Bosch (20 april 2021) waarin deze vraag aan de orde kwam. Er werd een beroep gedaan op nietigheid van het testament omdat er sprake was van dementie. Ook werd in deze uitspraak ingegaan op de bewijslast en blijkt weer hoe moeilijk het is bewijs te leveren dat het testament nietig is vanwege dementie.

Belangrijke feiten in eerder genoemde zaak waren:

• De administratie van de moeder werd sinds 2002 verzorgt door een van de dochters.
• In 2012 is vasculaire dementie vastgesteld bij moeder.
• In 2012 heeft de geriater vastgesteld dat het begrip van moeder goed was.
• In 2014 is een aanvraag gedaan voor zorg voor moeder en is de indicatie ZZP-5 afgegeven. Later is dit teruggedraaid naar de (lagere) indicatie ZZP-4.
• In oktober 2014 is moeder verhuisd naar een verzorgingstehuis, het betrof een niet-gesloten plaatsing.
• De stoornissen deden zich vooral voor op het gebied van het geheugen.
• In 2015 is door een notaris een volmacht van moeder aan een dochter opgesteld en het testament van moeder is ingrijpend gewijzigd.
• Een van de dochters van moeder was bij alle gesprekken bij de notaris aanwezig.
• De notaris is tuchtrechtelijk aangesproken omdat hij niet de vereiste zorgvuldigheid in acht heeft genomen. Zo had de notaris niet het stappenplan Wilsbekwaamheid van de KNB gevolgd terwijl daarvoor wel voldoende indicatoren waren zoals de hoge leeftijd van de moeder, zij niet meer zelfstandig woonde, haar dochter de afspraak had gemaakt en haar administratie voerde en het testament ingrijpend werd gewijzigd. Ook werd de notaris verweten dat hij niet onder vier ogen met de moeder had gesproken, juist om te checken of de moeder de consequenties van de wijziging van het testament wel overzag en niet was beïnvloed.

Beroep op nietigheid van het testament

In de procedure stelde de dochter (ik noem haar ‘Anna’) die door de wijziging van het testament in 2015 in een aanzienlijk slechtere positie was komen te verkeren, dat het testament nietig was door de dementie van haar moeder. Ook beriep zij zich erop dat de bewijslast niet bij haar moest komen te liggen maar bij haar zus (ik noem haar ‘Loes’) die al jaren de administratie van haar moeder had verzorgd en ook degene was die is meegegaan naar de notaris.

Ook werd er een verslag overgelegd van de Thuiszorg instantie en van het verzorgingshuis waarin dit beeld werd bevestigd. Moeder was in de war, zij droeg steeds dezelfde kleren, had minder besef van dag en nacht, zij nam haar medicijnen niet in etc.

Anna had het Gerechtshof gevraagd om op basis van het reeds verstrekte bewijs te oordelen dat het testament nietig was vanwege dementie. Ook had zij gevraagd om, als het Gerechtshof niet was overtuigd, de bewijslast bij haar zus Loes neer te leggen en niet bij haar. Dat is een afwijking van de gebruikelijke regel dat  ‘wie stelt moet bewijzen’ (oftewel Anna). Alleen in zeer bijzondere omstandigheden wordt de omkering van de bewijslast toegewezen.  

Omkering bewijslast

Anna beriep zich bij de omkering van de bewijslast op het feit dat Loes al vanaf 2002 de administratie van de moeder voerde. Daarnaast was Loes degene die in 2014  de afspraak met de notaris geïnitieerd en bijgewoond had. Dit terwijl zij in 2014 zelf heeft geschreven dat moeder geen stukken mocht tekenen waarvan zij de consequenties niet kon overzien. Bovendien was de notaris tuchtrechtelijk veroordeeld.

Ondanks deze omstandigheden stelde het Gerechtshof toch dat de bewijslast bij Anna bleef liggen. Dit werd Anna opgelegd in de uitspraak van 20 april 2021. Mijn inschatting is dat het voor Anna heel lastig gaat worden om verder bewijs te leveren en ervoor te zorgen dat het beroep op nietigheid van het testament alsnog slaagt.

Dit bevestigt wat ik al eerder benoemde in mijn blog van 25 april 2019: Er zijn zeker mogelijkheden om een testament aan te tasten, maar realiseer je wel dat op jou de bewijslast rust. Voldoende overtuigend bewijs leveren is een lastige (maar niet onmogelijke) taak. Wil jij jouw kansen om een testament nietig te laten verklaren aanzienlijk verhogen? Ik adviseer je graag over de mogelijkheden.