Koude uitsluiting in huwelijkse voorwaarden : hoe ver gaat dat?

Ik kijk graag naar het televisieprogramma Married at First Sight. In deze serie trouwen twee mensen met elkaar die elkaar nog nooit eerder ontmoet hebben. Het is een programma dat in meerdere landen wordt uitgezonden, wat betekent dat in meerdere landen huwelijken worden gesloten. In deze blog focussen we op de Nederlandse versie. Naast het genot van enkele ongemakkelijke scènes, zet het mij als jurist aan het denken. In de eerste aflevering wordt namelijk uitgelegd dat de toekomstige koppels trouwen onder huwelijkse voorwaarden met koude uitsluiting: mocht men scheiden na het experiment, dan zijn de partners elkaar niets verschuldigd. Toch is de juridische werkelijkheid niet zo simpel – er kunnen toch kosten ontstaan!

Huwelijkse voorwaarden

Volgens het tv-programma sluiten partners een wettelijk huwelijk. Dit jaar zouden de gesloten huwelijken onder het nieuwe huwelijksvermogensregime (sinds 1 januari 2018 van kracht) vallen. De stellen die daarvoor zijn getrouwd, zouden in de zogenaamde algehele gemeenschap van goederen vallen (het oude huwelijksvermogensregime), ware het niet dat beide vormen van huwelijksgemeenschap door de huwelijkse voorwaarden opzij kunnen worden gezet. De huwelijkse voorwaarden beheersen in dat geval het huwelijksgoederenregime. Zodoende zullen de huwelijkse voorwaarden het uitgangspunt zijn bij de afwikkeling van de gevolgen van het ontbonden huwelijk van deelnemers aan het programma Married at First Sight.

Grenzen van de huwelijkse voorwaarden: beginselen van redelijkheid en billijkheid

Huwelijkse voorwaarden kunnen buiten werking worden gesteld, indien zij in bepaalde omstandigheden onaanvaardbaar zijn (onredelijk en onbillijk). Een voorbeeld is dat door opgestelde huwelijkse voorwaarden het gezamenlijk opgebouwde vermogen bijna volledig aan een van de partijen toekomt (in deze zaak aan de vrouw); de samen gefinancierde woningen staan op naam van slechts één partij. In het betreffende geval woonden partijen al 44 jaar samen en oordeelde de rechtbank Amsterdam dat toepassing van de huwelijkse voorwaarden onaanvaardbaar zou zijn. Nu zal in ons ‘Married at First Sight’ geval doorgaans geen sprake zijn van een lang samenzijn bij scheiding (alhoewel het experiment enkele jaren wél geslaagd is) en ook van geen tot weinig samen opgebouwd vermogen. Dit heeft naar mijn idee tot gevolg dat de huwelijkse voorwaarden die worden opgesteld in het kader van het tv-programma niet snel onaanvaardbaar zullen zijn.

Uitsluiten alimentatie?!

Door het sluiten van huwelijkse voorwaarden vóór het huwelijk, zoals wordt gedaan bij Married at First Sight, kunnen echtgenoten alimentatieverplichtingen niet afwenden of beperken. Wanneer partijen scheiden zal per geval moeten worden bezien of er een behoefte is aan alimentatie bij een van de partijen, en of de alimentatieplichtige draagkracht heeft. De redelijkheid en billijkheid kan in dit geval geen helpende hand vormen. De redelijkheid en billijkheid kan de alimentatieverplichting niet beperken nu deze is vastgelegd in regels ‘van openbare orde’. Voor een voorbeeld over de uitwerking hiervan in een zaak, zie deze uitspraak.

Koude uitsluiting in huwelijkse voorwaarden – hoe ver gaat dat?

Het is wel mogelijk om een overeenkomst te sluiten voor wat betreft de alimentatie, maar dit moet dan door de echtgenoten worden gedaan tijdens het huwelijk en met zicht op een reeds voorgenomen echtscheiding. Daarvan is geen sprake op het moment dat de deelnemers aan ‘Married at First Sight’ hun huwelijkse voorwaarden tekenen; die worden vóór het huwelijk gesloten. Voor wat betreft deze informatie over de -voor het huwelijk gesloten- huwelijkse voorwaarden zal op korte termijn weinig verandering plaatsvinden. In het oorspronkelijke ‘wetsvoorstel herziening partneralimentatie’ werd voorgesteld om het mogelijk te maken om voor het huwelijk de partneralimentatie te beperken of uit te sluiten.

Zoals prof. Nuytinck hierover al in 2015 in juridisch tijdschrift WPNR schreef: ‘aldus verwatert het onderscheid tussen huwelijkse voorwaarden en echtscheidingsconvenant nog verder’, wat door Nuytinck niet als iets negatiefs wordt gezien: aanstaande echtgenoten worden in dat geval gedwongen voor de trouwerij nog beter na te denken over de gevolgen van een eventuele scheiding.

Deze (in het oorspronkelijke wetsvoorstel voorgestelde) wijzigingen zijn echter in de eerste ‘nota van wijziging’ vervallen. Het maken van afspraken in (voor-)huwelijkse voorwaarden, waaronder het uitsluiten van het recht op partneralimentatie, blijft dus voorlopig niet mogelijk. Wat wel afgesproken kan worden vóór het huwelijk is dat de alimentatie wordt vastgesteld op een bedrag dat overeenkomt met of hoger is dan volgens de wettelijke maatstaven.

Kort huwelijk; wat is de schade?

Als een huwelijk korter dan 5 jaar heeft standgehouden én er geen kinderen zijn geboren tijdens het huwelijk dan gelden andere regels voor het recht op partneralimentatie. Zo lang als het huwelijk geduurd heeft, zo lang zal ook het recht op alimentatie worden. Na één maand moeten de stellen bij ‘Married at First Sight’ aangeven of ze getrouwd blijven, of toch gaan scheiden. Maximaal zal dus het recht op één maand partneralimentatie ontstaan; of het ook in de praktijk gevorderd zal worden is natuurlijk maar de vraag.

Conclusie

Ook al maakt men de koude uitsluiting in huwelijkse voorwaarden nog zo koud, de verplichting tot betalen van alimentatie zal niet geheel kunnen worden uitgesloten. Er hangt wettelijk gezien dus een minimaal prijskaartje aan het mislukte experiment.

‘I know how you’ve dreamt about, Being walked down the aisle, But think of the money we’ll save, And you’ll see it’s worthwhile’ (- Gilbert O’Sullivan)