Waarom je altijd een testament moet opstellen

De casus: fatale huwelijksreis
Twee kersverse echtgenoten komen tijdens hun huwelijksreis na een vermeende voedselvergiftiging in dezelfde nacht allebei om het leven in het ziekenhuis; de man overleed kort na de vrouw. Bij gebrek aan een testament was het wettelijk erfrecht van toepassing. Dit leidde tot de situatie dat de man als ‘langstlevende’ echtgenoot de volledige nalatenschap van zijn vrouw verkreeg en door het overlijden van de man de familie van de man de gehele nalatenschap van het echtpaar kreeg toegedeeld.

De familie van de vrouw bleef zo met lege handen achter. De Rechtbank Den Haag besloot hier een stokje voor te steken: het zou onredelijk zijn om in dit geval vast te houden aan de wet, zo oordeelde de rechtbank. Gevolg? De nalatenschap van de vrouw komt niet langer toe aan de familie van de man, maar aan haar eigen ouders, broers en zus. De nalatenschap van de man blijft toekomen aan de familie van de man.

LEES OOK - De rechter volgt in het erfrecht niet altijd strikt de wet om te bepalen wat redelijk is.

Het oordeel van het hof
Op 12 mei 2020 heeft het hof geoordeeld dat de rechter terughoudend moet zijn bij het afwijken van de regels van het wettelijk erfrecht. In het verlengde daarvan wordt geoordeeld dat de rechtbank zijn boekje te buiten is gegaan. Het hof besluit de regels van het wettelijk erfrecht onverkort toe te passen. De nabestaanden van de vrouw staan weer met lege handen. De erfenis van zowel de vrouw als de man komen toe aan de familie van de man.

Gratis consult! 

Op vrijdag 6 november 2020 is het “De Dag van het Erfrecht”. U kunt deze dag (vrijblijvend!) met al uw vragen op het gebied van erfrecht bij ons terecht tijdens een gratis consult van een half uur.

Een afspraak maken kan via onderstaande button.

GRATIS CONSULT!

Opinie
In mijn ogen is dit een onverwachte en onterechte uitspraak. Dat terughoudendheid is geboden bij het opzijzetten van de wet spreekt voor zich. Het hof doet het nu echter overkomen alsof de rechtbank in een huis-tuin-en-keuken-situatie zomaar zijn wetboek heeft dichtgeslagen en op basis van onderbuikgevoelens zijn uitspraak heeft gewezen.
Er is toch geenszins sprake van een huis-tuin-en-keuken-situatie? De situatie was zelfs zo bizar dat John van den Heuvel met zijn programma ‘Vermoord in het buitenland’ onderzoek deed naar de omstandigheden waaronder het bruidspaar om het leven was gekomen. Het is bovendien toch oneerlijk om de familie van de vrouw met lege handen achterlaten? Zeker omdat de situatie vrij gemakkelijk anders had kunnen uitpakken…

Dat zit zo.
Het Nederlands erfrecht kent de zogeheten ‘commoriëntenregel’. Het is een regeling die in het leven is geroepen voor gevallen waarin niet bepaald kan worden wie eerder is overleden. Deze regel bepaalt in dergelijke gevallen dat de overledenen niet van elkaar kunnen erven. Denk daarbij aan de situatie dat het kersverse bruidspaar niet in het ziekenhuis was beland, maar in hun hotelkamer was gebleven. Zij waren dan naar alle waarschijnlijkheid de volgende dag beiden in overleden toestand aangetroffen. In dat scenario zou de commoriëntenregel in werking zijn getreden.

Gevolg? In plaats van dat de nalatenschap van de vrouw naar de man gaat en daarmee de nalatenschap van beiden naar de familie naar de man, erven de nabestaanden van de vrouw de nalatenschap van de vrouw en de nabestaanden van de man de nalatenschap van de man.
De uitkomst in deze zaak had aldus heel anders uit kunnen pakken, bijvoorbeeld als het bruidspaar niet naar het ziekenhuis was afgereisd. Toch oordeelt het hof dat de regels van het wettelijk erfrecht moeten worden toegepast, waardoor het vermogen van de vrouw (via de nalatenschap van de man) terechtkomt bij de nabestaanden van de man. Hierbij benadrukt het hof nog dat in het erfrecht het beginsel van rechtszekerheid een belangrijke rol speelt. Het beginsel van rechtszekerheid komt er kort gezegd op neer dat men erop kan vertrouwen dat de wet wordt toegepast.

Het oordeel van het hof roept bij mij een pregnante vraag op: en de rechtvaardigheid dan? Speelt die dan geen rol? Het is toch niet voor niets dat de wetgever de zogeheten ‘redelijkheid en billijkheid’ in de wet heeft opgenomen als vangnetbepaling voor gevallen die bij strikte toepassing van de wet tot een onaanvaardbaar resultaat leiden? De wetgever heeft de rechter nota bene expliciet de vrijheid toegekend om de redelijkheid en billijkheid toe te passen in gevallen waarin hij hiertoe voldoende grond aanwezig acht, zo volgt uit de parlementaire geschiedenis (PG Boek 6, p. 837).

Begrijp mij niet verkeerd, ook ik vind dat alleen in heel uitzonderlijke gevallen de regels van het wettelijk erfrecht terzijde moeten worden geschoven. Met de rechtbank ben ik echter van mening dat de onderhavige zaak zeer uitzonderlijk is.

Moraal van het verhaal
De uitspraak van het hof wijst uit dat de rechtszekerheid in het erfrecht een erg grote rol speelt. Een dusdanig grote rol zelfs, dat de rechtvaardigheid het onderspit delft. Het belang van het maken van een testament is daarmee gegeven: daarmee kan je zo’n onrechtvaardige uitkomst voorkomen. Zo kan je in jouw testament een 30-dagenclausule opnemen. Dit zie je in veel testamenten. Met deze clausule wordt bewerkstelligd dat de commoriëntenregel ook toepassing vindt als jij en jouw partner binnen 30 dagen na elkaar overlijden.
Als het bruidspaar uit de bovenstaande casus testamenten had gehad waarin deze clausule was opgenomen, was de nalatenschap van de vrouw naar de familie van de vrouw gegaan en de nalatenschap van de man naar de familie van de man. In dat geval had de rechtvaardigheid gezegevierd.
Als dat geen reden is om een testament op te stellen…

Stel onze specialist een vraag!