Welk boekenonderzoek wil ik doen bij een overname van aandelen?

Maar dat wil niet zeggen dat u altijd moet proberen zoveel mogelijk stukken op te vragen in het kader van het boekenonderzoek, want daar zitten ook nadelen aan. U kunt meestal niet alles onderzoeken. Daarom zijn garanties en vrijwaringen zo belangrijk bij een overname.

Onderzoeks- en mededelingsplicht

Net als bij iedere aankoop heeft een koper een onderzoeksplicht. Daar staat tegenover dat een verkoper een mededelingsplicht heeft voor zover er feiten en omstandigheden zijn die van belang zijn of kunnen zijn voor de koper.

Bij de koop van aandelen in een onderneming, wordt doorgaans eerst onderhandeld aan de hand van jaarstukken/winstgevendheid. Op die wijze is echter nog geen fatsoenlijk beeld ontstaan over het bedrijf zelf. Als koper van aandelen, koopt u daarmee het bedrijf immers met alle daaraan verbonden opbrengsten en verplichtingen.

Die laatste categorie is natuurlijk belangrijk. De jaarcijfers zijn doorgaans eenvoudig te controleren en op de balans vindt u de bezittingen en schulden terug. De jaarcijfers kunt u laten garanderen door de verkoper en dit betekent dat als er posten zijn die daar niet op voorkomen, u daarmee verhaal kunt halen bij de verkoper. Om zeker te zijn dat u bij een dergelijke claim uw geld terug ontvangt, wordt wel opgenomen dat u een deel van de koopsom later betaalt of er wordt zekerheid gevraagd aan de verkoper.

Overige verplichtingen

Iets anders geldt voor de verplichtingen die in overeenkomsten staan opgenomen. Daar is doorgaans een breder onderzoek naar nodig. Zijn alle concurrentiebedingen wel op de juiste wijze vastgelegd? Bestaan er zogeheten niet uit de balans blijkende verplichtingen, zoals een borg die bij een eenvoudige brief aan een derde is gesteld?
Veel zaken kunt u niet weten, omdat die niet uit een balans blijken en daar vraagt u zogenaamde garanties op. Zo kunt u zich voorstellen dat u aan een verkoper vraagt te bevestigen dat er geen verplichtingen zijn aangegaan die tot nadeel kunnen leiden; dat u bijvoorbeeld vraagt te bevestigen dat alle debiteuren binnen een bepaalde termijn zullen hebben betaald en wat de gevolgen zijn als dat niet gebeurt. U kunt hier heel ver in gaan en bijvoorbeeld afspraken willen maken voor het geval bepaalde key-personeelsleden binnen een bepaalde tijd na overname het bedrijf gaan verlaten. Dit hangt natuurlijk allemaal af van uw onderhandelingspositie.

Fiscale verplichtingen

Hetzelfde geldt voor de fiscale verplichtingen. Laat daar een onderzoek naar doen of laat het nodige garanderen. Het kan voorkomen bijvoorbeeld dat uit overeenkomsten blijkt dat een werknemer recht heeft op een netto onkostenvergoeding. Als er een probleem komt, dat zijn oorzaak heeft in een periode die voor de overname ligt, wilt u niet dat de schade daarvan bij u als koper terecht komt. Doorgaans vraagt u daar ook garanties op, omdat de Belastingdienst bij een onderzoek ver terug kan gaan.

Keerzijde

Een uitgebreid boekenonderzoek heeft ook een keerzijde. U neemt daarmee namelijk een grotere verantwoordelijkheid op u, blijkt uit de rechtspraak. Als u de stukken opvraagt en daaruit blijkt dat u iets heeft kunnen weten, dan heeft u het risico daarvan geaccepteerd. Als u dat had willen voorkomen, dan had u daar maar een zogenaamde vrijwaring voor moeten vragen. U constateert dan uit de stukken die aan u ter hand zijn gesteld, dat er mogelijk nadeel kan ontstaan en spreekt af dat, als dat nadeel ontstaat, verkoper u het nadeel moet vergoeden.
Het is dus een subtiel “spel” dat wordt gespeeld tussen de koper en verkoper. In dat spel is het contract dat u sluit belangrijk. U kunt namelijk over deze risicoverdeling ook contractuele afspraken met elkaar maken.

Boekenonderzoek is kostbaar

Bovendien kunnen eenvoudigweg niet alle overeenkomsten worden bestudeerd. Het komt voor dat verkoper zegt dat zij niet veel informatie kan verschaffen, omdat binnen de organisatie niet bekend is dat gewerkt wordt aan een verkoop. In dat soort gevallen, heeft u zeker nog meer behoefte aan door de verkoper te stellen garanties. Vergeet ook niet dat zo’n boekenonderzoek vaak erg kostbaar is, omdat daar accountants, fiscalisten en advocaten voor nodig zijn.

Conclusie

Terugkomend op de vraag: u kunt een volledige lijst opstellen met alle stukken die u wilt zien voor een overname. Onderdeel van zo’n lijst zijn in ieder geval:

• overeenkomsten met belangrijke afnemers
• de standaard arbeidsovereenkomsten
• distributieovereenkomsten
• leaseovereenkomsten
• financieringsovereenkomsten met banken, etc.

Maar het is ook comfortabel en noodzakelijk om voor veel zaken garanties en vrijwaringen te vragen, inhoudende dat bepaalde afspraken niet in contracten staan, zoals bijvoorbeeld een “change of control” bepaling. Dat is een bepaling die inhoudt dat bij vervreemding van het bedrijf of wijziging van het bestuur, hetgeen bij een overname gebeurt, overeenkomsten tussentijds kunnen worden beëindigd. Als een afnemer om die reden bijvoorbeeld afhaakt, kan dat tot grote schade leiden.

Stel onze specialist een vraag!