Wie krijgt de erfenis als er geen testament is opgesteld?

Als een familielid is overleden blijkt vaak uit het testament van de overledene wie er als erfgenamen zijn aangemerkt en wie er dus meedeelt in de erfenis. Het kan echter voorkomen dat de overledene geen testament heeft opgesteld.

In dit blog leg ik de wettelijke regels van het versterferfrecht uit en benoem ik de potentiële nadelen van het versterferfrecht in vergelijking tot het opstellen van het testament.

Het versterferfrecht

Wanneer iemand overlijdt en deze persoon geen testament heeft opgesteld, dan bepaalt de wet welke personen erfgenamen zijn. Deze regeling wordt ook wel het versterferfrecht genoemd. Volgens het versterferfrecht kunnen alleen (juridische) familieleden erven. De wet maakt onderscheid tussen vier type familieleden, die in een vaste volgorde als erfgenamen worden aangemerkt. De volgorde is als volgt:

de echtgenoot/geregistreerd partner en de kinderen van de overledene;
de ouders en de broers en zussen van de overledene;
de grootouders van de overledene;
de overgrootouders van de overledene.

Het is allereest goed om te vermelden dat de aanwezige familieleden erven volgens de bovengenoemde volgorde. Dat betekent dat enkel de personen binnen de hoogst aanwezige categorie kunnen erven. De volgende categorie familieleden zullen alleen erven, indien er geen familieleden vallen in de categorie erboven. Indien de overledene bijvoorbeeld geen juridisch partner of kinderen heeft, dan zullen de ouders en broers en zussen erven. Zij zullen echter niet erven als er wel één persoon aanwezig is in de eerste categorie.

Voorbeeld: Henk is getrouwd met Sanne en zij hebben samen 3 kinderen: Jeroen, Iris en Lot. De moeder van Henk leeft nog, maar de vader van Henk is al geruime tijd overleden. Henk heeft bovendien twee zussen.
Als Henk overlijdt en hij heeft geen testament opgesteld zullen enkel zijn echtgenote Sanne en zijn drie kinderen erfgenaam zijn, zij vallen namelijk binnen de eerste categorie familieleden.

Erven voor gelijke delen

De aanwezige familieleden binnen de ervende categorie familieleden erven voor gelijke delen. Dit betekent dat wanneer er vier personen aanwezig zijn in deze categorie, dat al die personen voor 1/4e deel erven.

Voorbeeld: In de familie van Henk vallen er vier personen in categorie 1, namelijk Sanne, Jeroen, Iris en Lot. Al deze personen erven dus 1/4e deel.

Uitzondering op de hoofdregel in categorie 2:

Op de hoofdregel dat de erfgenamen voor gelijke delen erven, bestaan 2 uitzonderingen voor familieleden in categorie 2 (de categorie van de ouders en broers en zussen van de overledene). Het betreft de volgende uitzonderingen:

de ouders van de overledene erven allebei minimaal 1/4e van de nalatenschap: dit betekent dat wanneer het erfdeel van de ouders lager uitvalt dan een kwart, de ouders in ieder geval 1/4e krijgen en dat de broers en zussen het resterende deel van de nalatenschap voor gelijke delen krijgen. Er is bijvoorbeeld sprake van zo een situatie als allebei de ouders van de overledene nog leven en hij of zij nog drie of meer broers of zussen heeft.
halfbroers en halfzussen erven 1/2e deel van volle broers en zussen: als de overledene zowel volle broers en zussen heeft als halfbroers of halfzussen, dan moet de nalatenschap zo worden verdeeld dat de volle broers en zussen het dubbele erven van de halfbroers en halfzussen.

Kanttekeningen bij het versterferfrecht

I) enkel juridische familieleden erven in het versterferfrecht

De wettelijke regeling van het versterferfrecht geldt alleen voor juridische familieleden. Juridische familieleden zijn familieleden waarvan de familieband in de wet wordt erkend. Dit kan vergaande consequenties hebben voor familie- of gezinsleden van de overledene die niet worden aangemerkt als juridische familie, nu deze personen niets zullen erven volgens het versterferfrecht. Het gaat bijvoorbeeld om de volgende personen:

de partner/levensgezel van de overledene die niet is getrouwd of een geregistreerd partner van de overledene is;
de biologische kinderen van de overledene indien deze kinderen:
niet zijn geboren binnen het huwelijk of niet zijn geboren uit de overledene;
niet zijn erkend;
niet zijn geadopteerd;
het ouderschap niet gerechtelijk is vastgesteld;
de stiefkinderen van de overledene;
de pleegkinderen van de overledene.

Indien u geen juridische band heeft met uw kinderen of partner, kunnen zij enkel erven indien u hen als erfgenaam aanmerkt in uw testament. Ook overige familieleden zoals neven en nichten zullen veelal niets erven, tenzij zij als erfgenaam worden aangemerkt in het testament.

Voor kinderen is het echter nog mogelijk om het ouderschap van de overledene ook na zijn/haar overlijden vast te stellen.

LEES OOK – Door gerechtelijke vaststelling van ouderschap / vaderschap na overlijden heb je soms alsnog recht op een erfenis

II) enkel familieleden in één categorie erven in het versterferfrecht

Een ander mogelijk nadeel van het versterferfrecht is dat enkel de familieleden in de hoogste categorie erven.

Wanneer iemand is getrouwd en vroeg overlijdt, zullen de ouders, de broers en zussen en nichten en neven van deze persoon niets erven. Dit kan leiden tot zeer pijnlijke situaties, als de ouders en broers zussen met lege handen komen te staan. Deze situatie kan worden voorkomen middels het opstellen van het testament. In het testament kan jij precies aangeven welke personen mogen meedelen in de nalatenschap en voor welk deel.

LEES OOK – Waarom je altijd een testament moet opstellen

Advies:

Zonder testament heb jij kortom geen invloed op wie jouw nalatenschap erft en voor welke delen. Dit kan ertoe leiden dat jouw dierbaren met lege handen komen te staan en/of dat familieleden waarmee jij geen (goede) relatie had een groot deel van jouw nalatenschap verkrijgen. Om dergelijke situaties te voorkomen raden wij jou aan om een testament op te stellen, waarin jij duidelijk aan kan geven welke dierbaren jij aanmerkt als erfgenaam en voor welk deel van jouw nalatenschap.

Als je vragen hebt over het opstellen van een testament of als een dierbare van jou is overleden en jij hebt vragen over de nalatenschap van de overledene, neem dan contact met ons op. Wij helpen jou graag verder.

Stel onze specialist een vraag!