Er zijn simpel gezegd drie mogelijkheden voor kinderen om de erfenis te beschermen:
- Onderbewindstelling
- Wijziging testament (of opstellen levenstestament)
- Volmacht
Onderbewindstelling
Een mogelijkheid om ervoor te zorgen dat het vermogen van vader niet verdampt, is een verzoek tot onderbewindstelling. Onder andere de kinderen kunnen zo’n verzoek indienen. Iemand die niet goed voor zijn eigen financiën kan zorgen, kan er baat bij hebben dat iemand anders zijn of haar financiële belangen behartigt. Een bewindvoerder wordt door de kantonrechter benoemd.
Voorwaarden voor bewind
De kantonrechter zal niet zomaar het vermogen van iemand onder bewind stellen. Alleen wanneer iemand tijdelijk of duurzaam niet in staat is zijn vermogensrechtelijke belangen waar te nemen, kan de kantonrechter dat besluiten. Iemand moet door een lichamelijke of geestelijke toestand of door verkwisting of het hebben van problematische schulden niet in staat zijn de eigen financiële huishouding te verzorgen.
Wanneer vader niets van de onderbewindstelling moet weten, hetgeen in de praktijk best vaak voorkomt, is het soms best lastig om aan te tonen dat hij niet meer in staat is de financiën te regelen. U kunt bijvoorbeeld de huisarts van vader bellen, maar een huisarts heeft een beroepsgeheim en mag niet zomaar iets delen, ook niet met familie. Mogelijk kan ook de zorginstelling iets verklaren over de toestand van vader, mocht hij in een instelling verblijven. Een andere manier om het te onderbouwen zijn bewijzen dat vader zijn vermogen verkwist, bijvoorbeeld met bankafschriften. Tot slot zal de rechter ook vader horen om op basis van eigen waarneming de toestand te kunnen vaststellen.
Voordelen en nadelen
Een voordeel van onderbewindstelling is dat een bewindvoerder verantwoording moet afleggen aan de kantonrechter voor het gevoerde financiële beleid, waarmee de mogelijkheid van misbruik wordt beperkt. Daarnaast blijft iemand door onderbewindstelling handelingsbekwaam; iemand kan dus nog wel trouwen of zijn testament wijzigen (zie de blog van mijn collega Herlinde Bos). Een nadeel is dat voor het doen van schenkingen uit het vermogen ook toestemming van de kantonrechter nodig is en dat niet ‘zelf’ kan worden geregeld. De kans bestaat dat de kantonrechter het doen van een schenking tegenhoudt. Daarvoor verwijs ik naar mijn eerdere blog. Tot slot brengt een bewindvoerder (soms) kosten met zich mee.
Aandringen op wijziging testament of opstellen levenstestament
Een andere mogelijkheid is dat vader zijn testament wijzigt, bijvoorbeeld in een vruchtgebruiktestament. Een voorbeeld hiervan is dat vader bepaalt dat de kinderen zijn woning erven bij overlijden, maar dat zijn nieuwe partner het vruchtgebruik over de woning houdt. Hiermee wordt voorkomen dat de woning wordt ‘opgegeten’ door een nieuwe partner, maar heeft diegene wel de lusten van het gebruik.
Ook zouden kinderen erop kunnen aandringen bij vader een levenstestament op te stellen. In een levenstestament kan iemand aangeven hoe er met de financiële zaken moet worden omgesprongen als iemand het zelf niet meer kan. Ook kan de vader dan zelf een bewindvoerder aanwijzen.
Een volmacht
Met een bankvolmacht kan vader (een van) de kinderen toestemming geven diens financiële belangen te behartigen. Zo kan op eenvoudige wijze worden ‘gemonitord’ hoe vader er in financiële zin voor staat en wat hij allemaal uitspookt met zijn nieuwe partner. Het nadeel is dat in deze situatie de kantonrechter niet meekijkt. Voor het doen van schenkingen hoeft dan ook geen toestemming te worden gevraagd. Maar wanneer de kantonrechter niet ‘meekijkt’, is het risico op misbruik wel groter. Een bankvolmacht zou voor de kinderen onderling weer aanleiding tot geschillen kunnen geven over het financiële beleid van de gevolmachtigde.
Conclusie
Voornoemde situatie is nog niet zo eenvoudig. Zit u met een specifieke situatie van een ouder die zijn of haar (financiële) belangen niet meer lijkt te kunnen behartigen, neem dan contact op met een van onze advocaten van de afdeling personen-, familie- en erfrecht. Wij adviseren u over de juiste stappen die kunnen worden gezet.
Marten Kooijman is de oorspronkelijke auteur van dit artikel. Marten is niet langer werkzaam bij Stellicher.
