Ouderschap vaststellen na overlijden

In Nederland zijn er diverse juridische ouders.

Juridische moeder ben je als:

• De vrouw uit wie het kind is geboren;
• De vrouw die het kind heeft geadopteerd;
• De duomoeder die automatisch ouder is geworden of het kind heeft erkend. Of de duomoeder waarvan de rechter het ouderschap vaststelt.

Juridisch vader ben je als:

• De echtgenoot of geregistreerde partner van de moeder op het moment dat het kind wordt geboren;
• De man die het kind erkent of adopteert;
• De man van wie de rechter het vaderschap vaststelt. 

De moeder uit wie het kind geboren wordt, is dus automatisch ook de juridische moeder. Bij de duomoeder of de vader hoeft daar geen sprake van te zijn. Het kan daarom voorkomen dat een ouder komt te overlijden, terwijl de juridische banden niet zijn vastgesteld. Dat kan bijvoorbeeld zo zijn omdat de vader al vroeg heeft besloten geen rol te willen spelen in het leven van het kind of de instemmende levensgezel van moeder toch heeft besloten niet betrokken te willen zijn bij het kind. In dat geval is het kind ook geen erfgenaam wanneer deze ouder overlijdt en is het dus noodzakelijk om het ouderschap alsnog vast te laten stellen door een rechter. Pas dan heb je namelijk recht op een erfenis.

Wanneer kan de rechter ouderschap vaststellen?

Het ouderschap vaststellen na overlijden kan indien er sprake is van een verwekker (de man die samen met de moeder het kind heeft verwekt) of een levensgezel van de moeder die heeft ingestemd met een daad die verwekking tot het gevolg heeft gehad (zoals de duomoeder die ermee heeft ingestemd dat de moeder een kind liet verwekken via een spermadonor). In deze gevallen kan dus het vaderschap of het ouderschap worden vastgesteld. Wel moet door de verzoekende partij aangetoond worden dat er sprake is van één van deze situaties.

De verzoekende partij kan de moeder van het kind zijn, of het kind zelf.

Je kan als moeder een verzoek doen wanneer voldaan is aan een aantal voorwaarden:

• Het kind in kwestie mag nog geen zestien jaar oud zijn;
• Het verzoek moet worden gedaan binnen vijf jaar na de geboorte van je kind of binnen vijf jaar nadat je als moeder weet wie de verwekker is of waar de verwekker woont.

Daarnaast kan je ook als kind zelf een verzoek doen tot het vaststellen van het ouderschap. Voor een kind geldt niet dat dit binnen een bepaalde termijn moet gebeuren. Dit kan dan ook het gevolg hebben dat pas jaren na overlijden van de ouder en wanneer je als kind zelf al volwassen bent een verzoek doet tot het vaststellen van het ouderschap.

Ouderschap bewijzen kan lastig zijn

Wanneer er diverse jaren zijn verstreken sinds het overlijden van de ouder, zal het uiteraard lastiger zijn om aan te kunnen tonen dat de overledene inderdaad de verwekker is of de instemmende levensgezel. Ook het feit dat de vader of moeder overleden is, maakt het lastig. De meest gebruikelijke wijze om aan te tonen dat er bijvoorbeeld sprake is van verwekkerschap, is immers een DNA-onderzoek. Wanneer de verwekker is gecremeerd, is het echter niet meer mogelijk om DNA-onderzoek te doen. Daarnaast kunnen er ook bezwaren zijn om een graf te openen om DNA-onderzoek te doen. Vandaar dat vaak eerst wordt gezocht naar andere middelen om te kijken of DNA-monsters genomen kunnen worden, zoals oude brieven, haarborstels of tandenborstels. Wanneer het echter al enige jaren geleden is dat de ouder is overleden, is de kans kleiner dat deze middelen nog aanwezig zijn. In dat geval zal moeten worden gekeken naar andere manieren om het verwekkerschap aan te tonen, net zoals bij de instemmende levensgezel. Je kan hierbij denken aan getuigen of (oude) correspondentie.

Erfrechtelijke gevolgen

Nadat het ouderschap is vastgesteld, werkt dit terug tot aan de geboorte van het kind. De juridische en familierechtelijke band die wordt gevestigd, vindt dus plaats met terugwerkende kracht. Is er geen testament of geen testament die het ‘nieuwe’ juridische kind uitsluit, dan is dit kind alsnog erfgenaam van de nalatenschap, ook wanneer de erfenis bijvoorbeeld al jaren geleden is verdeeld.

Het kan dan ook zo zijn dat ‘oude’ erfgenamen zich er jaren na het overlijden van de ouders plots mee geconfronteerd zien dat zij niet langer erfgenaam zijn of dat zij de erfenis moeten delen. Door het vaststellen van het vaderschap of ouderschap dat terugwerkt tot de geboorte, ben je als kind dan namelijk erfgenaam geworden en de ‘oude’ erfgenamen niet meer. Een bekend voorbeeld hiervan is bijvoorbeeld een neef die eerst erfgenaam was van zijn oom. Ruim 10 jaar na het overlijden van die oom, is het vaderschap vastgesteld van de oom voor zijn biologische kind. Daarna was niet langer de neef erfgenaam, maar het biologische kind.

Legitieme portie

Ook wanneer er sprake is van een testament waarbij anderen als erfgenamen zijn benoemd, is het van invloed of nadien het ouderschap wordt vastgesteld. Het kind kan dan namelijk alsnog aanspraak maken op zijn legitieme portie, ook wel kindsdeel genoemd. Ook dit kan dus financiële gevolgen hebben voor de overige erfgenamen.

Kortom, doordat het ouderschap jaren na het overlijden en ook na afwikkeling van de erfenis kan ontstaan, kan dit aanzienlijke gevolgen hebben voor de ‘andere’ erfgenamen. Zo kan het zo zijn dat een erfenis opnieuw moet worden afgewikkeld of dat de ‘andere’ erfgenamen (een deel van) de nalatenschap die zij al hebben ontvangen moeten afstaan aan de nieuwe erfgenaam.

Conclusie

Het is mogelijk dat ouderschap of vaderschap ook na overlijden wordt vastgesteld, met alle erfrechtelijke gevolgen van dien. Wel is het van belang dat goed gekeken wordt hoe het ouderschap kan worden onderbouwd en welke erfrechtelijke gevolgen dit dan heeft. Wordt het kind erfgenaam of kan het nog een beroep doen op de legitieme portie? Zijn de oorspronkelijke erfgenamen verplicht om (een deel van) de nalatenschap af te staan? Heeft u hulp nodig bij dergelijke vragen, neem dan vooral contact op.