Nalatenschapsmediation, wat is het en wat zijn de voordelen?

Conflicten over een erfenis

Bij de afwikkeling van erfenissen maak ik vaak mee dat er een conflict ontstaat tussen de nabestaanden. Een aantal veelvoorkomende conflicten zijn:

• Conflicten tussen de kinderen en de ‘nieuwe’ partner van de overleden ouder. Is de andere ouder al eerder overleden en is er nog sprake van een aanspraak uit deze erfenis, zoals een geldvordering? Dan is dat helemaal voer voor discussie. Hoe hoog is deze vordering en uit welk vermogen moet dit worden betaald? Is het wel redelijk dat de ‘nieuwe’ partner hiervoor opdraait? En wat hebben de overleden ouders nou eigenlijk voor ogen gehad?
• Ruzies tussen erfgenamen. Er is vaak sprake van oud zeer, waarbij complexe familieverhoudingen een rol spelen. Een veelvoorkomend discussiepunt tussen erfgenamen is bijvoorbeeld de bestemming van de as van de overledene, maar er ontstaat ook regelmatig ruzie over de verdeling van de erfenis. Daarbij speelt de vraag wat er vroeger allemaal al is verdeeld en geschonken ook vaak een rol. Heeft bijvoorbeeld één van de kinderen of familieleden de onderneming overgenomen tijdens het leven van een ouder, en zijn de andere erfgenamen het daar toch niet mee eens? Dan kan hierover na het overlijden van de ouders alsnog een discussie ontstaan. Die discussie gaat dan over de manier waarop de overname geregeld is en de vraag of er wel een redelijke prijs is betaald voor de aandelen. En kon de overledene nog wel goed zijn eigen keuzes maken destijds, of had de overname nooit plaats mogen vinden?
• Zijn er kinderen onterfd, dan moeten er afspraken gemaakt worden over de legitieme portie (het kindsdeel). Erfgenamen en het onterfde kind hebben vaak een verschil van inzicht over de hoogte hiervan en de vraag wat wel en niet mee moet worden genomen bij de berekening.
• Discussies met de executeur. In mijn praktijk zie ik regelmatig dat de executeur en de erfgenamen niet op één lijn zitten. Er ontstaan dan vervelende discussies over de werkwijze en de keuzes van de executeur. Wat mag een executeur wel of niet doen en welke kosten mogen daarvoor in rekening worden gebracht?

Nalatenschapsmediation als oplossing

Is er een conflict over de afwikkeling van de nalatenschap, dan is het (in veel gevallen) mogelijk om naar de rechter te gaan. Een andere oplossing is om gezamenlijk in mediation te gaan. Deze optie wordt naar mijn mening nog te vaak over het hoofd gezien.

Bij nalatenschapsmediation gaan partijen onder begeleiding van een gespecialiseerde mediator in gesprek. Deze nalatenschapsmediator heeft zowel kennis van het erfrecht als van (de complexiteit van) familierelaties. Nalatenschapsmediation is namelijk echt een vak apart. Het gaat niet alleen over de zakelijke of financiële kant van het geschil; er is ook sprake van rouw en een bepaalde dynamiek binnen families. Daarnaast moet er van alles gebeuren. En moeten er afspraken worden gemaakt over de afwikkeling, die ook nog passen binnen de wet- en regelgeving.

Bij nalatenschapsmediation bespreken partijen samen met de mediator over welke onderwerpen zij afspraken moeten maken. Is een goede oplossing gevonden? Dan legt de mediator de afspraken vast in een overeenkomst. Dit heeft een aantal belangrijke voordelen ten opzichte van een rechterlijke procedure.

Voordelen van nalatenschapsmediation

1. Blijvende conflicten voorkomen

Bij nalatenschappen is er vaak sprake van veel emoties. Deze emoties hebben uiteraard te maken met het overlijden van de dierbare, maar kunnen ook voortkomen uit het verleden. Ook is er vaak sprake van een bepaalde dynamiek binnen de familie of tussen partijen. Al deze elementen spelen een rol tijdens de afwikkeling, en daar zal dus ook rekening mee moeten worden gehouden. Dat is in een procedure niet altijd mogelijk, maar bij mediation wel. Doordat de mediator hier ruimte aan kan geven en deze zaken bespreekbaar maakt, ontstaat er wederzijds begrip en komen partijen nader tot elkaar. Daardoor zijn er vaak meer en andere oplossingen mogelijk. Bovendien kan hiermee worden voorkomen dat families blijvend uit elkaar vallen.

Doet een rechter uitspraak? Dan is de kans groot dat één van de partijen het er niet mee eens is. Deze partij zal dan een vervolgprocedure starten, waardoor de kans bestaat dat het conflict juist verder escaleert.

2. Maatwerk en regie

Bij mediation zijn de wensen en belangen van de betrokken partijen het uitgangspunt. Partijen hebben zelf de regie en bepalen wat zij willen bespreken. In een procedure is het de rechter die bepaalt.

Bij nalatenschapsmediation behouden partijen dus zelf de zeggenschap. Anders dan in een procedure, waarin de rechter het wettelijk stelsel moet toepassen, is daarbij maatwerk mogelijk. Bij nalatenschapsmediation kijkt de mediator samen met partijen naar het totaalplaatje, en kunnen partijen een passende oplossing kiezen die ook past binnen de mal van de wet. Dit maakt dat partijen vaak tevredener zijn na een mediationtraject dan na een procedure bij de rechter.

3. Kosten- en tijdbesparend

Procedures zijn vaak een tijdrovende en kostbare aangelegenheid. Een procedure duurt vaak lang, meestal ten minste zes maanden. Daarnaast kan het binnen het erfrecht ook zo zijn dat verschillende procedures nodig zijn voor verschillende onderwerpen. Nalatenschapsmediation gaat veel sneller, soms is het een kwestie van weken. Mediation is vaak ook kostenbesparend. Dit komt door de kortere doorlooptijd, maar ook omdat partijen de kosten van de mediator kunnen delen.

Nalatenschapsmediation, zeker de moeite waard

Nalatenschapsmediation is nog geen breed gebruik en nog redelijk onbekend. Het is tijd dat hier verandering in komt. Mediation bij de afwikkeling van een nalatenschap heeft veel voordelen en biedt ruimte en zeggenschap aan de deelnemende partijen. Is er sprake van een conflict bij de afwikkeling van een nalatenschap, is het dus zeker de moeite waard om te onderzoeken of mediation ook in jouw situatie mogelijk is.

Vragen?

Heb je vragen naar aanleiding van dit artikel? Dan kan je je aanmelden voor de Dag van het Erfrecht & Bewind op 14 juni as. Je mag ook nu al contact opnemen met mij of mijn collega’s, we helpen je graag.