Onenigheid over de boedelbeschrijving: een procedure bij de kantonrechter kan uitkomst bieden

Wat is een boedelbeschrijving en is het maken daarvan verplicht?

Een boedelbeschrijving is een overzicht van alle bezittingen en schulden die de overledene op de sterfdatum had. Bij de bezittingen staan bijvoorbeeld een woning, banksaldi en inboedel. Voorbeelden van schulden zijn de hypotheek, een verkeersboete die nog niet betaald is en de kosten van lopende abonnementen en contracten zoals internet, mobiele telefonie en tijdschriften. Een belangrijke schuld die nog wel eens vergeten wordt, is het kindsdeel. De kinderen van de overledene kunnen een vordering hebben op de langstlevende ouder vanwege het eerdere overlijden van hun andere ouder. Die vordering is een schuld die in de nalatenschap valt.

De boedelbeschrijving maakt voor erfgenamen en schuldeisers van de overledene duidelijk of sprake is van een positieve of negatieve erfenis. Bij een positieve nalatenschap zijn de bezittingen meer waard dan het bedrag van de schulden. Bij een negatieve nalatenschap is het precies andersom: de hoogte van de schulden overtreft de waarde van alle bezittingen.

Het maken van een boedelbeschrijving hoeft niet bij iedere erfenis te gebeuren, maar is in sommige situaties verplicht. Als de nalatenschap bijvoorbeeld beneficiair is aanvaard (daar lees je hier meer over), moet een boedelbeschrijving worden gemaakt. En als de overledene in zijn of haar testament een executeur heeft benoemd, is er ook de verplichting een boedelbeschrijving te maken. De executeur moet daar dan voor zorgen.

Ook als een boedelbeschrijving niet verplicht is, is het verstandig er toch een te maken. Voor de erfgenamen wordt daarmee snel duidelijk waaruit de erfenis bestaat. Zij komen er dan ook achter welke verplichtingen de overledene had; dit verkleint het risico dat schulden over het hoofd worden gezien.

Hoe verloopt de procedure bij de kantonrechter bij onenigheid over de boedelbeschrijving?

Stel dat de erfgenamen het onderling niet eens worden over de boedelbeschrijving. Bijvoorbeeld omdat volgens een van de erfgenamen de woning van de overledene voor een te laag bedrag is getaxeerd. Of omdat een andere erfgenaam bezwaar heeft tegen de berekening van zijn kindsdeel. Dan kan de erfenis daardoor niet worden afgewikkeld. Ook kan het voorkomen dat de executeur en de erfgenamen verschillen van mening over de boedelbeschrijving. Daardoor kan de executeur zijn taak niet goed uitvoeren.

Lukt het niet om alle neuzen dezelfde kant op te krijgen? Dan kan een van de erfgenamen een procedure starten bij de kantonrechter door het indienen van een verzoekschrift. Het Wetboek van Burgerlijke rechtsvordering biedt namelijk die optie in artikel 672. Is er een executeur, dan mag ook de executeur een verzoek indienen. In het verzoekschrift vraagt de indiener de kantonrechter een bevel te geven aan een notaris om de boedelbeschrijving op te stellen. De andere erfgenamen en/of de executeur mogen verweer voeren tegen dit verzoek. Dat mag schriftelijk, maar ook mondeling tijdens de zitting.

Schikking of voorlopig oordeel

In de praktijk komt het vaak voor dat de kantonrechter tijdens een zitting aan alle erfgenamen vraagt of er niet alsnog een mogelijkheid is voor een schikking. Soms geeft de kantonrechter een voorlopig oordeel. Dat houdt in dat de kantonrechter aangeeft hoe hij tegen de zaak aankijkt en wat de uitkomst kan zijn. Dit oordeel kan reden zijn dat de erfgenamen toch met elkaar in gesprek willen en er samen uitkomen. De kantonrechter schorst de zitting dan zodat overleg kan plaatsvinden. Worden de erfgenamen het eens? Dan doet de kantonrechter geen uitspraak, maar legt hij alles schriftelijk vast in een proces-verbaal. Het proces-verbaal bevat de afspraken die de erfgenamen hebben gemaakt en is bindend. De erfgenamen en executeur zijn dus aan die afspraken gehouden en kunnen het nakomen van de afspraken afdwingen.

Bereiken de erfgenamen tijdens de zitting geen schikking? Dan doet de kantonrechter uitspraak. Als de kantonrechter het verzoek toewijst, volgt een bevel aan een notaris om een boedelbeschrijving te maken. Tegen deze beslissing van de kantonrechter is geen hogere voorziening toegelaten. Met andere woorden: hoger beroep is niet mogelijk. Als de kantonrechter het verzoek afwijst – en er geen bevel volgt aan een notaris – dan is hoger beroep wel mogelijk.

Wat zijn de voordelen van een procedure bij de kantonrechter?

Voor de procedure bij de kantonrechter hoeft geen advocaat te worden ingeschakeld. De erfgenamen en executeur mogen zelf schriftelijke stukken indienen en het woord voeren. Daarmee kunnen kosten worden bespaard. Bijstand van een advocaat mag uiteraard wel en is in veel gevallen zelfs verstandig. Voor een eventueel hoger beroep is de bijstand van een advocaat wél verplicht.

Een ander voordeel is de snelheid. In de praktijk verloopt een procedure bij de kantonrechter redelijk snel. Binnen een paar maanden kan er een uitspraak zijn. Dat klinkt misschien als een lange periode, maar andere soorten procedures kunnen soms meer dan een jaar duren.

Een derde voordeel is de hiervoor al genoemde mogelijkheid om tijdens de zitting alsnog te schikken en de gemaakte afspraken bindend vast te leggen. De frisse, onafhankelijke blik van de kantonrechter is in sommige nalatenschappen precies het zetje dat de erfgenamen en executeur nodig hebben om er onderling uit te komen.

Hoe kan de kans op een goede afloop worden vergroot?

Allereerst kan degene die het verzoek bij de kantonrechter indient, van tevoren al contact zoeken met een of meer notarissen. De notaris kan gevraagd worden of hij of zij eventueel bereid is een boedelbeschrijving te maken. Het is belangrijk dat de notaris die die taak op zich wil nemen het vertrouwen heeft van alle erfgenamen. Een notaris die nog helemaal niet betrokken is geweest bij de erfenis is de beste keuze. Heeft degene die de procedure wil starten een notaris bereid gevonden? Dan is het verstandig de naam van die notaris meteen in het verzoekschrift te noemen.

Vanzelfsprekend kunnen de andere erfgenamen of de executeur dat ook doen. Als zij verweer willen voeren, kunnen zij zelf alvast een notaris benaderen die hun voorkeur heeft.

Stel, de kantonrechter geeft een notaris het bevel om een boedelbeschrijving te maken. De notaris kan dat alleen doen als hij informatie van de erfgenamen en/of executeur ontvangt over de erfenis. Zorg ervoor dat die informatie vóór de procedure compleet is. Op die manier is sneller inzichtelijk waarover verschillen van mening zijn en over welke onderdelen van de boedelbeschrijving geen enkele discussie bestaat.

Mijn derde tip gaat over de kosten. De notaris zal voor het maken van de boedelbeschrijving kosten in rekening brengen. Het is raadzaam om vooraf te informeren naar die kosten en afspraken te maken over wie die kosten gaat voldoen. Het ligt voor de hand dat de kosten van de notaris uit de erfenis worden betaald, maar de erfgenamen zouden onderling een andere afspraak kunnen maken.

De advocaten van Stellicher advocaten staan erfgenamen of executeurs bij in geschillen over de boedelbeschrijving. Wij hebben ervaring met procedures bij de kantonrechter en kunnen daarnaast advies geven bij onenigheid of onduidelijkheid.

Vragen?

Heb je vragen naar aanleiding van dit artikel? Dan kan je je aanmelden voor de Dag van het Erfrecht & Bewind op 14 juni as. Je mag ook nu al contact opnemen met mij of mijn collega’s, we helpen je graag.