Waarom je als onterfd kind altijd de bankafschriften van de erflater moet checken

Om de omvang van de legitieme portie te bepalen, is niet alleen van belang wat het vermogen was van de overleden ouder (erflater) ten tijde van zijn/haar overlijden. De wet bepaalt namelijk dat (onder andere) giften die de erflater heeft gedaan tot vijf jaar vóór zijn overlijden ook van invloed kunnen zijn op de legitieme portie. Dit kan weer tot gevolg hebben dat de legitieme portie – na het raadplegen van bankafschriften van de rekening van erflater over de afgelopen vijf jaar – veel omvangrijker blijkt te zijn dan in eerste instantie werd gedacht.
Voor meer informatie over de legitieme portie zie het volgende blog van mijn collega:

LEES OOK - Is het mogelijk om je eigen kinderen 100% te onterven?

De invloed van giften op de omvang van de legitieme portie
De legitieme portie kan aanzienlijk toenemen als de giften afkomstig van de erflater worden meegeteld. De hoofdregel is dat giften tot vijf jaar vóór het overlijden van invloed kunnen zijn op de omvang van de legitieme portie. De impact van giften op de legitieme zal ik illustreren aan de hand van dit voorbeeld:

Na overlijden blijkt dat de erflater meer schulden had dan bezittingen. Houd je geen rekening met eventuele gedane giften door de erflater, dan kom je tot de conclusie dat de legitieme portie nihil is. De omvang van de nalatenschap is bij meer schulden dan bezittingen immers negatief. Doe je hiernaar echter wel onderzoek en blijkt dat bijvoorbeeld twee jaar voor het overlijden een bedrag van € 50.000,- over is gemaakt naar een goede vriendin van erflater zonder dat hier een tegenprestatie tegenover stond, dan telt die gift mee in de berekening van de legitieme portie. De legitieme portie kan dan flink oplopen (tot wel € 25.000,- als jij het enige kind was van een alleenstaande erflater).

Wettelijk inzagerecht
Het voorgaande toont aan dat het van belang is dat je als onterfd kind (legitimaris) nagaat of de erflater tot vijf jaar voor zijn overlijden giften heeft gedaan. Maar hoe kom je daar achter? Als onterfd kind heb je een wettelijk inzagerecht. Dit leidt ertoe dat de erfgenamen en/of de executeur(s) verplicht zijn om jou desgevraagd relevante informatie te verstrekken. Bij hen kan je dus alle informatie en stukken opvragen die relevant zijn voor berekening van de legitieme portie. In de rechtspraak is bepaald dat onterfde kinderen onder andere recht hebben op inzage in bankafschriften van de erflater over de periode tot vijf jaar voor het overlijden. De erfgenamen en eventuele executeur(s) zijn verplicht de legitimaris op zijn verzoek deze informatie en stukken te verstrekken. Worden deze verplichtingen niet vrijwillig nagekomen, dan kan de legitimaris zich tot de kantonrechter wenden en afgifte van deze informatie en stukken eisen.

Stellichers Dag van het Erfrecht

Op vrijdag 4 juni kunnen geïnteresseerden gratis en vrijblijvend al hun vragen (op het gebied van erfrecht) stellen aan de erfrechtspecialisten van Stellicher, tijdens een (video)consult van een half uur. Onze specialisten staan voor u klaar tussen 10.00 en 15.00 uur. Een afspraak maken kan via info@stellicher.nl, of telefonisch via 026 – 3 777 111.

Wat is aan te merken als een gift die van invloed is op de legitieme portie?
Op bankafschriften komen uiteraard allerlei soorten afschrijvingen voor. Hoe herken je de giften? Dat kan soms lastig zijn. Je kan namelijk niet in alle gevallen nagaan of sprake is van een betaling voor een tegenprestatie, of een betaling uit hoofde van een gift.
Een ander lastig punt is dat niet iedere gift van invloed is op de omvang van de legitieme portie. Zo zijn zogeheten gebruikelijke, niet-bovenmatige giften niet van invloed op de legitieme portie. Of een gift bovenmatig is, is weer afhankelijk van de welstand van de schenker. Discussies over de vraag of een gift gebruikelijk en niet-bovenmatig is, komen in de praktijk regelmatig voor.

Ook is het de hoofdregel dat de giften tot vijf jaar voor het overlijden meetellen, maar er zijn ook categorieën giften die ongeacht het moment waarop zij zijn gedaan, kunnen meetellen:

giften die die kennelijk gedaan en aanvaard zijn met het vooruitzicht dat daardoor legitimarissen worden benadeeld;
giften die de erflater gedurende zijn leven te allen tijde had kunnen herroepen of die hij bij de gift voor inkorting vatbaar heeft verklaard;
giften van een voordeel, bestemd om pas na zijn overlijden ten volle te worden genoten;
giften, door de erflater aan een afstammeling gedaan, mits deze of een afstammeling van hem legitimaris van de erflater is;
Verder is vaak sprake van regelmatige, omvangrijke contante pinopnames waarvan de bestemming van de gelden zich lastig laat raden. Als één van de erfgenamen een volmacht had om over de bankrekeningen van de erflater te beschikken, kan dit de alarmbellen zeker doen rinkelen. Wellicht dat de gevolmachtigde zich geldbedragen van de erflater heeft toegeëigend door gebruik te maken van de volmacht. Dit kan ertoe leiden dat de pinopnames als giften worden aangemerkt. Ook bij veelvuldige overboekingen naar de gevolmachtigde – zonder dat hiervoor een deugdelijke verklaring wordt gegeven – kan sprake zijn van giften. Bewijzen dat het hier om giften gaat, zal echter vaak lastig zijn.

Weerbarstige juridische materie dus, waardoor het aan te raden is een specialist zoals een erfrechtadvocaat in te schakelen die jou helpt bij het analyseren van de bankafschriften. Het antwoord op de vraag wat aan te merken is als een gift die van invloed is op de legitieme portie laat zich namelijk niet in één blog vatten.

Moraal van het verhaal
De kernboodschap van deze blog is dat je als onterfd kind niet zomaar moet denken dat het niet loont om een beroep te doen op de legitieme portie, alleen omdat de omvang van de nalatenschap nihil of zelfs negatief blijkt te zijn. De legitieme portie wordt namelijk mede bepaald aan de hand van door de erflater gedane giften tijdens zijn/haar leven. Vraag dus altijd de bankafschriften van de erflater op over de afgelopen vijf jaar en laat je adviseren door een specialist.